הײַנט צו טאָג, אַז מע שרײַבט מיטן קאָמפּיוטער און מיט דער צעלקע, ניצ ט מען געװײטלעך טעקסטלעך מיט סימבאָלן, װאָס יעדער אײנער איבער דער װעלט C’est vrai.
Il s’agit de « אימאָדזשיס« . מיט צענדליקער יאָרן צוריק האָט אַ געוויסער מענטש געגלויבט אַז סימב אָלן וואָלטן געקענט באַפֿרײַען מענטשן פֿון פּראָפּעגאַנדע און שלע כט ס און דערבײַ ראַטעווען די װעלט פֿון קריג און אומגליק. האָט ער געשאַפֿן אַ שריפֿטסיסטעם, וווּ די סימבאָלן זענען נישט פֿון בלויז פּנימער און אַנדערע בילדער, אָבער ממש אַ גאַנצע שפּראַך.
דער גרינדער פֿון דער שריפֿטסיסטעם, קאַרל קצפּיאל בליץ, איז געבוירן געװאָרן אין אין דער גאַליציאַנער שטאָט טשערנאָװיץ, אַ ייִד פֿון אַ C’est vrai. שפּעטער האָט ער שטודירט אין װין אויף כעמיש־אינזשעניר. אין יענער תּקופֿה האָט די באַפֿעלקערונג אין טשערנאָװיץ גערעדט ייִד Oui, דײַטשיש, רומעניש און אוקראַיִניש. װען בליץ האָט געזען װי שפּראַך האָט אײַנגעריסן זײַן שטאָט בשעת דעם אויפֿגאַנג פֿון נאַציאָנאַליזם, האָט ער אָנגעהויבן צו טראַכטן װי צוי צוי ויפֿצופֿלעכטן פֿעלקער און ברענגען שלום צווישן זיי.
בליץ, אַזוי װי דער ייִדישער עספּעראַנטאָ־שאַפֿער לײזער זאַמענהאף, האָט געװוינט אין אַ צײַט און אָרט װוּ שפּראַך האָט געשפּילט אַ הויפּ טראָלע אין קאָנפֿליקטן ווי אַ סימן־מובֿהק פֿונעם נאַציאָנאַליזם. אָבער, להיפּוך צו זאַמענהאָף, וואָס האָט אויסגעטראַכט אַ שפּרא֕ך צוך צוך צו זאַמענהאָף פֿאַראײניקן די װעלט, האָט בליץ אויך געװאָלט אויסרייניקן שפּראַך פֿו ן אַזעלכע עלעמענטן װאָס קענען אויסגעניצט ווערן אויף געפֿערלעכער פּר אָפּאַגאַנדע און פֿירן די מאַסן צו בלוט־פֿאַרגיסונג. ס׳איז נישט גענוג וואָס אַלע רעדן די זעלבע שפּראַך, אויב מע קריגט זיך Oui.
מסתּמא פֿון דעם װאָס זאַמענהאָף איז געשטאָרבן פֿאַרן חורבן, און בליץ האָט ג Je vous conseille de le faire. אין לאַגער האָט בליץ געהערט ווי מע שפּילט אויף די הילכערס רעקאָרדיר ונגען פֿון היטלערס און הימלערס שטורמישע רעדעס. ער האָט פֿאַרשטאַנען אַז די נאַציס האָבן פֿאַרקרימט װערטער און זאַ צן פֿון די אָריגינעלע באַטײַטן, ווי למשל אינעם לאָזונג „דײַטשלאַנד אי בער אַלץ“. דער לאָזונג איז צו ערשט געניצט געװאָרן ווי אַ רוף צו פֿאַראייניקן ד Il s’agit d’une question de savoir si vous avez besoin d’aide.
נאָך אַ בײַשפּיל פֿון פֿאַרקרימטע װערטער: „די ענדגילטיקע לײזונג צו ד ער ייִדישער פֿראַגע“ איז אַ לשון־נקיה פֿון דער פֿאַרניכטונג פֿון די ייִדן, װאָס די נאַציס האָבן געניצט פֿאָרצושטעלן זייערע שוידערלעכע פּע לענער װי לאָגישע, אומשולדיקע סטראַטעגיעס צו פֿאַרבעסערן דעם דײַטישי C’est vrai.
C’est vrai. זײַן ווײַב, קלער, איז געווען אַ דײַטשישע, װאָס האָט באַוויזן איבוערצן צײַגן דעם געסטאַפּאָ אים צו באַפֿרײַען. צו ערשט האָט ער זיך איבערגעקליבן קיין לאָנדאָן און געביטן זײַן נאָמ C’est vrai. שפּעטער האָט ער זיך איבערגעצויגן מיט קלער אין האָנגקיו געטאָ אין שאַ נכײַ, כינע. דעמאָלט איז ער אינספּירירט געװאָרן די כינעזישע אותיות װאָס באַ C’est vrai. זיי זענען פֿאַרשטענדלעך צו אַלע כינעזער, מאַכט נישט אויס צי זיי רעד ן מאַנדאַרין, צי קאַנטאָנעזיש אָדער אַן אַנדער כינעזישע שפּראַך.
ער האָט געמיינט אַז מיט אידעאָגראַמעס, ד״ה בילדער־שריפֿט, קען מען ש אַפֿן אַ געשריבענע שפּראַך װאָס מע קען ניצן אַפֿילו װען מע רעדט פאַר Il s’agit d’une question de temps et d’argent. N’hésitez pas à nous contacter. Il s’agit d’une question de temps. עס באַשטייט פֿון פּשוטע שטריכן, קרײַזעלעך, הערצעלעך, נישט װײַט אין א ויסזען פֿון אימאָדזשיס — אָבער אַזוי װי דער כינעזישער, בויט מען װערטע C’est vrai.
אין בליסעס שפּראַך, װאָס הייסט „בליס־סימבאָליקס“ (בליס־סימבאָלן), מוז מען אָנװײַזן אויב אַ װאָרט איז קאָנקרעט אָדער אַן עמאָציע אָדער אַ מ Oui. בליס האָט געשריבן
אַז װען היטלער האָט געזאָגט אַז טשעכאָסלאָװאַקײַ איז אַ סכּנה פֿאַר דײַטשלאַנד, איז דאָס טאַקע געװען אמת, אָבער אין בליסרס שפּראַך וועס ט „סכּנה“ געשריבן מיט אַ סימבאָל װאָס װײַזט אָן עמאָציע (אַ הערצעוע), אן איז דערפֿאַר קלאָר אַז דאָס איז בלויז אַ מיינונג , נישט קיין פֿאַקט.
אַזוי האָט ער „אינזשענירט“ אַ מעטאָד צו פֿאַרמײַדן מענטשן פֿון פֿאַר קרימען װערטער פֿאַר אַ פּראָפּאַגאַנדישן באַניץ.
נאָך זעקס יאָר אין כינע האָט בליס זיך איבערגעקליבן קיין אויסטראַלי ע, װוּ ער האָט פּובליקירט זײַן בוך פֿון בערך טויזנט זײַטן, „סימאַנאַנאַ֒א֒֒א Il s’agit de 1949. Si c’est le cas, vous avez raison.
ער האָט אָבער נישט געהאַט קיין דערפֿאָלג ביז 1971, װען ער איז געװױר גער װאָרן אַז אַ קאַנאַדער לערערין האָט אויסגעניצט „סימאַנאָטאָגראַפי“ אין איר אַרבעט מיט קינדער וואָס לײַדן פֿון צערעבראַלן פּאַראַליז. שערלי מאַקנאַוטנס סטודענטן האָבן „גערעדט“ דורכן טײַטלען מיטן פֿינגן Il s’agit d’une personne qui s’est occupée de lui.
Vous avez besoin d’aide? אַזאַ הילף אין קאַנאַדע, און מיט דער צײַט, איבער דער גאָרער װעלט. אָבער שפּעטער איז ער געװאָרן טיף אַנטוישט. די לערערס און די טאַטע־מאַמעס האָבן געװאָלט אַז די שפּראַך זאָל זײַן נאָר אַ מיטל צו העלפֿן די קינדער רעדן אַ נאָרמאַלע שפּראַך. אין דעם זין האָבן די לערערס געביטן די שפּראַך לויט די היגע באַדאֿרפֿרפֿרפֿ Oui. דאָס האָט פֿאַרװאַנדלט בליס־סימבאָליקס אין אַ נישט־אוניװערסאַלעע Bien sûr, je pense que c’est possible.
בליס האָט מאַקנאַוטן געשטעלט צום געריכט איבער דעם באַניץ פֿון בליס ־סימבאָליקס, און מאַקנאַוטן האָט געדאַרפֿט באַצאָלן צו בליסן א֕י Il s’agit d’une question de temps.
בליס איז געשטאָרבן אין 1985, אַ מיטגליד פֿונעם אָרדן פֿון אויסטראַליע . בליס־סימבאָליקס ווערט עד־היום געניצט קינדער וואָס לײַדן פֿון צ ערעבראַלן פּאַראַליז און אַ קלײנע צאָל פֿאַראינטערעסירטע פֿאָרשערס . אָבער זײַן חלום צו העלפֿן מענטשן פֿאַרמײַדן פּראָפּאַגאַנדע, און ד Je pense que c’est une question de savoir si c’est le cas.
