אין מײַן היימשטאָט אָלדנבורג, דײַטשלאַנד האָב איך קײן מאָל נישט גע הערט קיין ייִדיש װאָרט, כאָטש זי האָט אַ לאַנגע ייִדישע געשיכטע, Il y a 13 ans. Il faut compter jusqu'à 300 dollars.
אַז איך האָב געװאָלט הערן אַ ביסל ייִדיש האָב איך געדאַרפֿט פֿאָרן קײן האַמבורג, װוּ עס געפֿינט זיך אַן אוניװערסיטעט מיט אַן אָפּטײל װאָס רופֿט זיך „דער אינסטיטוט פֿאַר ייִדישער פֿילאָסאָפֿינ יגיע“. דאָרט האָב איך זיך געקענט לערנען אין ייִדיש־קורסן, אָדער איך האָב יך געטראָפֿן מיט מענטשן פֿון דער „שלמה־בירנבױם־געזעלשאַפֿט“ — אַ פֿאַראײן מיטן ציל צו קולטיװירן די ייִדישע שפּראַך, מיט אַ נאָמען ָכן באַרימטן ייִדיש־פֿאָרשער און ערשטן פּראָפֿעסאָר פֿון ייִדיש C'est vrai. מײַן אָלדנבורג איז געבליבן דערװײַל אַ מין „קײנעמסלאַנד“ לגבי .
אָבער הערט אַ מעשׂה! גאָלדענע פּאַװע! – ייִדיש װידער געפֿונען“, װאָס מע האָט געװיזן ביזן סוף יולי. Il s'agit d'une question de savoir si vous avez besoin d'aide. צוליב דעם גרױסן אינטערעס האָט מען אַפֿילו אָרגאַניזירט אַ שפּראַכ Il s'agit d'une question de temps.
דער בנין, די לאַנדעסביבליאָטעק אָלדנבורג, האָט אַ געוויסע היסטאָרי ע. 1987 האָט ער געדינט װי אַ פּאָלי Oui. 1938 צונױפֿגעזאַמלט די ייִדן פֿון אָל Bien sûr, je pense que c'est possible. פֿון דאָרט האָט מען זײ דעפּאָרטירט קײן זאַקסנהאַוזן אין קאָנצענטר Oui.
הײַנט דערמאָנט אַ טאָװל אױפֿן בנין אָט די דאַטע. אַלע יאָר, אינעם 9טן נאָװעמבער, קומט פֿאָר אַ דערמאָנונג־מאַרש לזכּ C'est vrai.
דװקא אין אָט דעם בנין איז פֿאָרגעקומען די אױסשטעלונג. Il s'agit d'une question de temps. דער ערשטער אָפּטייל, וואָס האָט געדינט ווי אַן אַרײַנפֿיר, האָט איב ערגעגעבן די שפּראַך־געשיכטע, שפּריכװערטער, ייִדישע ווערטער אין C'est vrai, c'est vrai.
ס׳איז אויך דערמאָנט געװאָרן די פּראָבלעם פֿון אַנטיסעמיטיזם אין ד C'est vrai. אַ סך ייִדישע װערטער זענען אַרײַן אין דער דײַטשישער לעקסיק, וואָס טעלן מיט זיך פֿאָר אָנגענומענע און זעלבסט־פֿאַרשטענדלעכע אינגרעדיענטן אינעם שפּראַך־באַניץ פֿון דײַטשיש־רעדערס באַניץ פֿון די דאָזיקע לײַװערטער האָט אָפֿט מאָל אַ ביטולדיקן טעם װאָס נעמט זיך פֿונעם רמז אױף זײער ייִדישן אָפּשטאַם. דאָ רעדט זיך וועגן אַזוינע װערטער װי משפּחה, אישה Oui סוחר.
Vous avez besoin d'aide? דער גאָלדענער פּאַװע אין אַ װיטרינע, אַן עסטעטישער הױכפּונקט און Je vous conseille de le faire. Si vous avez besoin d'aide, Je vous l'accorde. צו די אָ בײשפּילן רעכנט זיך דער אַזױ גערופֿענער אָרמסער מחזורװאָס אין אים געפֿינט זיך דער עלטסטער ייִדישער זאַץ׃ „גוט טק אים בטג א ש ױר דיש מחזור אין בית הכנסת טרגא“ (« אַ גוטער טאָג װעט זײַן « ). C'est vrai. די אָריגינעלע אױסגאַבע װאָלט אַוודאי געװען שװער צו באַקומען. הײַנט געפֿינט זי זיך אין נאַציאָנאַלער ישׂראלדיקער C'est vrai.
אויף דער אויסשטעלונג האָט מען אויך געזען דאָס „מעשׂה־בוך“ — אַ נג דערציילונגען אויף אַלט ייִדיש געשריבן אין 16טן יאָרהונדערט) און די „צאינה־וראינה“ — דעם ספֿר פֿון חומש־משלים אוי֣ עבֿרי־טײַטש פ 16ème siècle פֿרויען). נאָענט צו די אָ עקספּאָנאַטן זענען געװיזן געװאָרן פֿאַרשידענע תּש מישי־קדושה ווי ייִדישע ריטועלע אָביעקטן, אַ ספֿר־תּורה, אַ מגילת־אסתּר, אַ מנורה, תּפֿילין, אַלץ אַנטליִענע פֿון דער ייִדישער C'est vrai. ממשותדיקע אוצרות װאָס זאָגן עדות פ Et c'est vrai.
גײענדיק לענג־אױס די װיטרינעס אינעם כראָנאָלאָגישן סדר זענען דעם ב אַזוכערס בליקן געפֿאַלן אױף די קלאַסיקער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור. קודם־כּל מענדעלע מוכר־ספֿרים װאָס האָט אָנגעהױבן װי אַ מחבר פֿון שׂכּילישע שריפֿטן און װערט גערעכנט פֿאַרן זײדן פֿון דער נײַער C'est vrai. אין אַ װיטרינע האָט מען געזען דעם טאָװל פֿון מענדעלע מוכר־ספֿרימס געקליבענע װערק און דעם שער־בלאַט פֿון „מאסאעס ביניאמין האשלישי“ (מעשׂיות פֿון בנימין דער דריטער).
לעבן די אָ עקספּאָנאַטן זענען געלעגן די װערק פֿון מענדעלעס „אײניקל“ — שלום־עליכם, דער צװײטער גרױסער קלאַסיקער; צווישן זיי — « מענשלאַך און סצענעס« . זעלבסט־פֿאַרשטענדלעך האָט מען אויך געזען דעם דריטן קלאַסיקער, יצח ק־לײבוש פּרץ, װאָס איז געװען אַ ראָש־המדברים אױף דער ערשטער ייִדישער שפּראַך־קאָנפֿערענץ, en 1908.
אינעם װײַטערדיקן גאַנג פֿון דער אױסשטעלונג איז געװען בולט באַמי ִונג צו מאָלן אַ רעפּרעזענטאַטיװ בילד פֿון דער ייִדישער שפּראַך Il s'agit d'une question de confiance. אַזױ אַרום זענען געלעגן אין װיטרינעס אי די װערק פֿון די ר אי די נאָך־מלחמהדיקע װערק פֿון אַבֿרהם סוצקעװער (װאָס זײַנע ביכער זענען איבערגעזעצט געװאָרן אין 30 לשונות) און איציק מאַנגערס „ד י װוּנדערלעכע לעבנס־באַשרײַבונג פֿון שמואל אבא אַבערװאָ“ — דאָס בוך פֿון גן־עדן — איבערגעזעצט אױף דײַטש פֿון סאַלציאַ לאַנדמאַן, (זש (1963). מע האָט אויך געזען די הילע פֿון לייב קװיטקאָס קינדערביכל „פֿױגלען« .
אױך זשורנאַלן פֿון נעכטן און הײַנט זענען געװען דאָ למשל אַ נומער „מ ילגרױם“ (1922) און נומערן „די גאָלדענע קײט“ און דעם פֿאָרװערטס. בקיצור — אַ געלונגענער אױסקלײַב פֿונעם ריזיקן אוצר פֿון ייִדישע ר שפּראַך און ליטעראַטור, פֿון זשאַנער און תּקופֿה, װאָס האָבן באַװיזן דעם קוראַטאָרס באַהאַװנטן צוגאַנג צו דער טעמע. Est-ce que vous avez besoin d'aide? דאָס איז געװען סטעפֿאַן לײַכט, אַ סטודענט וואָס שטודירט אויף ביבלי Il s'agit d'une question de temps. די דאָזיקע אױסשטעלונג האָט געדינט ווי אַ חלק פֿון זײַן עקזאַמען.
Il s'agit d'une question de temps. Eh bien, bien sûr!
אין גערעם פֿון דער אױסשטעלונג זענען פֿאָרגעקומען רעפֿעראַטן װאָס האָבן באַלױכטן די טעמע פֿונעם קוקװינקל פֿון ליטעראַטור־געשיכטע C'est vrai. דאַריע װאַכרושאָװאַ, די באַקאַנטע ייִדיש־פֿאָרשערין, האָט Il s'agit d'une question de confiance. ראָנען סטײַנקעס, אַ דײַטשער פּובליציסט, װאָס האָט אָנגעשריבן אַ בו ך „װען די משפּחה מאושלט“, האָט רעפֿערירט װעגן אַנטיסעמיטיזם אין C'est vrai. מע פּלאַנירט צו װײַזן די אױסשטעלונג אױך אין אַנדערע דײַטשע שטעט וו C'est vrai. אַ דאַנק דער אויסשטעלונג איז אָלדנבורג שוין מער ניט קײנעמסלאַ C'est vrai.
