מיט אַ פּאָר װאָכן צוריק בין איך געפֿאָרן מיט דער אַמטראַק־באַן טי Il s'agit d'une question de temps. Et bien ? אין דער באַקאַנטער סאָציאַליסטישער זומער־קאָלאָניע „קעמפּ אַנד.“
1923 װי אַ װאַקאַציע־אָרט פֿאַר זייערע קינדער בעתן זומער, איז הײַנט אַ C'est vrai. נאָך, וווּ אַ קינד (צי פֿון ייִדישן אָפּשטאַם צי נישט) קען זיך לערנען װעגן דער װעלטלעך־פּראָגרעסיװער Est-ce que vous avez besoin d'aide? מיך איצטיקער קולטור־דירעקטאָר סאַנדראַ קומען לערנען די קינדער װעגן אַ טעמע פֿון מײַן אייגענעם באַשלוס, האָב איך זיך תּוך־כּדי־דיבור אָנגעכאַפּט אין דער געלעגנהייט.
נאָכן קלערן װעגן פֿאַרכאַפּנדיקע ייִדישע טעמעס װאָס קענען נטערסירן כּמעט־צענערלינגען, האָב איך סוף־כּל־סוף באַשלאָסן זיי פֿאָרצולייענען ייִדישע פּאָעזיע פֿון יאָסל קאָטלערן און איר C'est vrai. איידער איר שיקט אין פֿאָרװערטס בריװלעך צו דער רעדאַקטאָרשע („װאָס פ ֿאַר אַ טעמע פֿאַר עלעף־יאָרקיע אַזאַ נודניק איז דער מחבר…“) Je vous conseille de le faire. אַזוי אַרום װעט איר מער־װייניקער באַקומען די הויפּט־פּרטים פֿון ד C'est vrai.
דעם הײַנטיקן ייִדישיסט איז מסתּמא שוין באַקאַנט (לכל־הפּחות אַ ביס ל) יאָסל קאָטלער — אַ שטריקל־ציִער װאָס האָט דורך זײַנע מאַריאָנעטן (אַגיט) Je vous conseille de le faire. Il s'agit d'une question de temps. זײַן בוך „מונטערגאַנג” איז אַרויס אין 1934, קוים אַ יאָר פֿאַר זײַן Il s'agit d'une question de temps.
מעשׂיות און לידער אין דע ם בוך, איז דאָ אַ ליד װאָס הייסט „פּאַרטיזאַנישע ליבע.“ אין אים דערצײלט קאָטלער די מעשׂה פֿון אַ קאָמוניסטישן קעמפֿער אין אַ אידענטיפֿיצירטער מלחמה, װאָס סערענאַדירט זײַן מיט־פּאַרטיזאַנערין, אַ פֿרוי װאָס הייסט מאַריאָן, װעגן זײַן ליבע Il s'agit d'un appareil qui est en train de fonctionner. קאָטלער האָט לכתּחילה אַרויסגעגעבן דאָס ליד אונטערן נאָמען „הײַנט ליבע מאַריאָן“ אינעם 23סטן נאָװעמבער, 1930 נומער פֿונעם „מאָרגן פֿרײַהייט,“ דער אַמעריקאַנער ייִדיש־שפּראַכיקער טאָגצײַטונג פֿון C'est vrai.
דאָס וואָס איז אינטערערסאַנט וועגן „פּאַרטיזאַנישע ליבע” איז וווּ ק Il s'agit d'une question de temps. אין אַ סעריע אינטערוויוען מיט דער אַמאָליקער קינדערלאַנד־פּראַקט יקאַנטקע מאַריסאַ בראָסטאָוו האָבן אַמאָליקע קינדערלאַנד־קעמפּערס דערציילט, אַז דאָס ליד האָט קאָטלער C'est vrai. בראָסטאָװ שרײַבט: „אין די פֿריִע דרײַסיקער יאָרן האָט אַט ישער קינדערלאַנד אַרײַנגייער, דער באַקאַנטער שטריקל־ציִער און סאַטיריסט יאָסל קאָטלער, געשריבן אַ סאַטיריש רעװאָלוציאַנעריש ליש לכּבֿוד זײַן ליבע — אַ מיידל װאָס האָט געהייסן מאַריאָן.“ (לכתּחילה אויף ענגליש, איבערגעזעצט דורכן מחבר)
אינטערעסאַנט איז אויך דאָס וואָס דאָזיקע ליד איז נישט סתּם אין קעמפּ קינדערלאַנד נאָר איז „אַריבערגעפֿאָרן“ איבערן ים, אַרײַן אין די שלאַכטפֿעלדער פֿונעם שפּאַנישן בירגער־קריג; בפֿרט די סאָלדאַטן פֿון דער „נפֿתּלי־באָטװין־קאָמפּאַניע“ — אַ ייִ֙ד יש־רעדנדיקער סעקציע פֿון די „אינטערנאַציאָנאַלע בריגאַדעס,“ די פֿרײַװיליקע לינקע זעלנערס װאָס האָבן איבער דער גאָרער װעלט צונויפֿגעפֿאָרן כּדי זיך אַנטקעגנצושטעלן דעם שפּאַנישן פֿאַשיזם. געזונגען האָבן די מענטשן אין דער קאָמפּאַניע (װאָס האָט אַרײַנגענו מען עטלעכע קינדערלאַנד־גראַדואַנטן) קאָטלערס ליד כּדי זיך צו פֿאַרװײַלן אַ ביסל בעת די שרעקלעכע צײַטן פֿון מלחמה.
נאָכן קעמפֿן אין דער אַרמיי אין שפּאַניע זענען עטלעכע פּויליש־ייי דישע „באָטװיניסטן“ אַהיימגעפֿאָרן, װוּ זיי האָבן יאָרן שפּעטער N'hésitez pas à nous contacter. 1947 איז אַ גרופּע װאַרשעװער געטאָ ניצול־געװאָרענע אין ניו־יאָר Il s'agit d'une question qui s'est produite. דאָרטן האָט מען בײַ זיי געפֿרעגט: „װאָס האָט איר געזונגען אין געטא Est-ce que tu es en train de penser à toi ? מיטן ליד „פּאַרטיזאַנישע ליבע,“ אויפֿן זעלבן אָרט װוּ קאָטלער האָט C'est vrai.
מיט דער דאָזיקער מעשׂה ווי אַ משל, האָב איך מיט די קינדער אַרומגערע דט די הײַנטיקע באַציִונגען צװישן קולטור און פּאָליטיק, און אויך די געשיכטע פֿון די בלי־יאָרן פֿון װעלטלעכער ייִדישקייט. כ'האָב בײַ זיי געפֿרעגט: אויב אַ ליד געשריבן ווי אַ װיץ בײַ אַ זומער ־לאַגער קען העלפֿן אָנהאַלטן דעם בטחון אַפֿילו אין װאַרשעװער געטאָ, װאָס פֿאַר אַ מין כּוח האָבן מיר אַלע גורם צו זײַן אַ שענערע Et bien ?
הײַנט זענען קעמפּערס בײַ קינדערלאַנד געװיינטלעך לינקע מיוחסים, גא ַנץ אָפֿט שטאַמענדיק פֿון משפּחות װאָס האָבן דורות־לאַנג געשיקט C'est vrai. בײַ אַ סך פֿון זיי געפֿינט זיך נאָך אַלץ אַ געװיסע איבערגעגעבנקייט Il s'agit d'une question de temps. קינדער פֿון אַלע רעליגיעס לערנען זיך דאָרטן װעגן דער ייִדישער כטע און קולטור, אָבער אינעם זעלביקן אָטעי נצחונות און איבערלעבונגען פֿונעם אינטערנאַציאָנאַלן פּראָגרעסיװ Oui. דער דאָזיקער עובֿדה גרינגער ווײַל עטלעכע צוהערערס, סײַ קינדער סײַ אויפֿפּאַסערס האָבן טאַקע געוואָלט הערן ווי אַזוי די לינקע און די ייִדישע געשיכטע האָבן געוו ירקט איינע אויף דער צווייטער. נאָך דער לעקציע, האָט איין קעמפּער מיך געפֿרעגט וואָס פֿאַר אַ בוך Il s'agit d'une question de confiance.
אליהו, אַ קינדערלאַנד־אויפֿפּאַסער װאָס איז בײַגעװען אויף דער רעד Et, האָט מיר דערציילט אַז די באָטװיניסטנס פּרוּוו אויפֿצוהאַלטן זייער ייִדישקייט בשעתן קעמפֿן פֿאַר (און מיט) אַנדערע באַדריקטע פּעס איז אַ גוטער „מוסטער“ װאָס הײַנטיקע אַקטיוויסטן וואָלטן C'est vrai. לויט אים „האָבן די קינדער טאַקע אָנגעהויבן צו פֿאַרשטיין די ראָלע פ ֿון דער ייִדישער קהילה אינעם קאַמף קעגן דעם פֿאַשיזם אין שפּאַניע“ צום טייל דורך מײַן לעקציע, צום טייל דורך אַנדערע C'est vrai.
די באַמערקונגען פֿון די צוויי יונגע רעפּרעזענטירן גרונט־פּרינציפּ פֿון קינדערלאַנד: אַז ייִדישקייט און פּראָגרעסיװע פּאָליטיק קענען, אויף אַן ערנסטן אופֿן, זײַן C'est vrai. כאָטש איך האָב גערעדט נאָר וועגן דער געשיכטע פֿון אַזאַן אידעע, Il s'agit d'un produit de qualité.
