Inscrivez-vous au Yiddish Brief, un bissel de tout ce qui est yiddish, présenté chaque semaine par notre Forverts éditeur Rukhl Schaechter.
דאָס איז איינער פֿון אַ סעריע קורצע אַרטיקלען אָנגעשריבן אױף אַ רעלאַטיװ גרינגן ייִדיש און געצילעװעט אױף סטודענטן. Il s'agit d'une question de temps. דאָ קען מען לײענען די פֿריִערדיקע אַרטיקלען אין דער סעריע.
אַ נײַע אױסשטעלונג אינעם עסקענאַזי קונסט־מוזײ אין אינדיאַנער אוניװערסיטעט באַװײַזט װי אַזױ אַמעריקאַנער קינסטלער האָבן Je vous conseille de le faire. ס׳רובֿ פֿון זײ זענען געווען ייִדן, סײַ אימיגראַנטן סײַ הי־געבױרענע.
„דערמאָנונג און באַנײַונג׃ אַמעריקאַנער קינסטלער אונעם חורבן, 1970-1940″ אין דער אַמעריקאַנער קונסט בעת די 30 יאָר נאָך דער מלחמה — װען די ווירקונג פֿון דער שחיטה פֿון די אײראָפּעיִשע ייִדן איז נאָך אַלץ געװען פֿריש. די קינסטלער האָבן אױסגעדריקט טיפֿן שאָק און צער אױף C'est vrai. דער אױסשטעלונגס־קאַטאַלאָג באַשרײַבט אַלע 74 פֿון דרײַ טוץ מאָלערס, סקולפּטאָרן און גראַפֿישע קינסטלער, און שטעלט Il s'agit d'une question de temps.
די אױסגעשטעלטע װערק פֿון איליאַ שאָר, רות װײַסבערג און פֿראַנק סטעלאַ באַהאַנדלען, דער עיקר, די פֿאַרטיליקונג פֿון דער Je vous conseille de le faire. יעדער קינסטלער רעפּרעזענטירט אַ באַזונדערן קוקװינקל׃ שאָר ברענגט אַרײַן דעם פּערספּיקטיוו פֿון אַ ייִדישן אימיגראַנט; ווײַסבערג — פֿון אַ הי־געבױרענער ייִדישקע; און סטעלאַ — פֿון אַן אַמעריקאַנער נישט־ייִד.
שאָר (1961-1904) איז געבױרן געװאָרן בײַ אַ חסידישער משפּחה אין זלאָטשאָוו, גאַליציע, און האָט אימיגרירט אין די פֿאַראײניקטע Depuis 1941. זײַנע אילוסטראַציעס פֿון La Terre appartient au Seigneur העשל פּובליקירט אױף ענגליש אין 1950. אָנדענק פֿון דער פֿאַרשװוּנדענער חסידישער װעלט, װאָס האָט Il faut compter 200 dollars C'est vrai.
דזשעניפֿער מאַקאָמאַס, די אױסשטעלונגס־קוראַטאָרשע, האָט מיר דערצײלט אַז שאָרס אילוסטראַציעס רופֿן אַרױס טראַדיציאָנעלע פּאַפּירשניטן, װאָס ייִדן מאַכן שוין הונדערטער יאָרן לאַנג אין שײַכות מיטן יום־טובֿ שבֿועות. שאָר אַלײן האָט געשאַפֿן זילבערנע יודאַיִקאַ, אַזױ װי תּורה־קרױנען און קידוש־בעכערס, און זײַנע בילדער אין העשלס בוך Il s'agit d'une question de temps. די אילוסטראַציעס מאָלן אױס טעמעס אַזױ אַ רבֿ מיט אַ Et bien, מענער און ייִנגלעך װאָס טאַנצן עקסטאַטיש אין אַ שיל, Vous avez besoin d'aide? Oui. דאָ זעט מען שאָרס חסידישער װעלט פֿון C'est vrai. די מאַסיװע, שװאַרץ־װײַסע פֿיגורן רופֿן אַרױס אַ פֿאַרשװוּנדן ייִראת־שמימדיק שטײגער לעבן.
רות װײַסבערג, וואָס איז געבױרן געװאָרן אין שיקאַגע אין 1942, האָט געטרױערט איבער אַ װעלט װאָס זי האָט נישט פּערזענלעך געקענט. אין 1971 האָט זי געשאַפֿן „דאָס שטעטל׃ אַ נסיעה און אַן אָנדענק“, אַ קינסטלערס בוך מיט נײַן בילדער װעגן דער אויסראָטונג פֿון מיזרח־אײראָפּעיִש ייִדיש לעבן. מאַקאָמאַס האָט מיר דערקלערט אַז װײַסבערג האָט זיך אינספּירירט פֿון אַ יזכּור־בוך געשאַפֿן פֿון איר באָבען פֿון דער מוטערס צד. „ווען זי האָט אַנטדעקט דאָס דאָזיקע יזכּור־בוך האָט עס ממש Je pense que c'est vrai, » האָט מאַקאָמאַס געזאָגט.
נאָך אַ װיכטיקער קװאַל פֿון ווײַסבערגס „שטעטל“ אַלבאָם איז געװען ביכער פֿאָטאָגראַפֿיעס פֿון פֿאַרמלחמהדיק ייִדיש לעבן ווי למשל „די פֿאַרשװוּנדענע װעלט“, אַ באַנד מיט 530 בילדער אַראָפּגענומען פֿון פֿאָטאָגראַפֿן װי ראָמאַן װישניאַק און אַלטער קאַציזנע, פּובליקירט פֿונעם פֿאָרװערטס־פֿאַרבאַנד אין 1947 (און װאָס איז אַלײן אין דער אױסשטעלונג). װישניאַקס „פּױלישע ייִדן׃ אַ בילדער-פּינקס“ 1947 האָט זי אױך אינספּירירט; װי אױך „הילצערנע שילן“, אַ פּױליש בוך פּובליקירט אױף ענגליש אין 1959. C'est vrai. װײַסבערג האָט אָנגעהױבן מיט די דאָזיקע פֿאָטאָגראַפֿיעס און זײ Oui.
למשל « נסיעה-1 » פֿון « שטעטל » איז באַזירט אױף אַ פֿאָטאָ פֿון « הילצערנע שילן ». אַ שיל פֿאַרנעמט כּמעט דאָס גאַנצע בילד, אָבער ווערט געשילדערט C'est vrai. דער הימל זעט אױס צעשמאָלצן פֿון פֿײַער אָדער פֿון אױפֿרײַסן. אין דער פֿאָדערגרונט איז דער דורכזעיִקער פֿיגור פֿון אַן עלטערער פֿרױ — אַ פּנים אַ פֿאַנטאָם אָדער געדעכעניש. לעבן איר שטײען עטלעכע שװאַרצע געשטאַלטן, אפֿשר פֿאַרברענטע C'est vrai. אין « 1938 » « פּױלישע ייִדן ». אין דער פֿאָטאָ גײן דרײַ מענער אין שװאַרצע מאַנטלען אין דער גאַס; אין װײַסבערגס באַאַרבעטונג זענען צװײ פֿון זײ נעלם געװאָרן. עס בלײַבט איבער נאָר דער שאָטנדיקער פֿיגור אױף די טרעפּ. עס האָט זיך שוין אָנגעהויבן די פֿאַרשװינדונג פֿון אַ פֿאָלק.
פֿראַנק סטעלאַ (2024-1936), אַ באַקאַנטער אַבסטראַקטער קינסטלער, איז Il s'agit d'une question de temps. מאַקאָמאַס האָט דערקלערט אַז דער ייִדישער אַרכיטעקט ריטשאַרד מײַער האָט געשאָנקען סטעלאַן אַן עקזעמפּלאַר פֿון „הילצערנע שילן“, װאָס האָט אינספּירירט סטעלאַס „פּױליש דאָרף“ סעריע פֿון 1974-1971 באַשטעטיקט אַז די װערק באַהאַנדלען צעשטערטע שילן). Il s'agit d'un montant de 130 unités. דאָ קען מען זען דאָס בילד « לונע », װאָס איז אין דער אױסשטעלונג. לױט מעקאָמעסן רופֿן די הילצערנע פֿאָרעמס פֿון „פּױליש דאָרף“ אַרױס דאָס האָלץ פֿון די שילן, און די העלע קאָלירן דערמאָנען אין Il s'agit d'une question de temps.
די קונסטװערק פֿון שאָר, װײַסבערג און סטעלאַ היטן אױף דעם זכּרון פֿון אַ ברוטאַל פֿאַרטיליקטער קולטור, װאָס האָט געבליט אין מיזרח־אײראָפּע במשך פֿון הונדערטער יאָרן. „׳זכור׳ („געדענקט“) איז צװישן די יסוד־פּרינציפּן פֿון דער ייִדישער אמונה“, האָט מאַקאָמאַס געזאָגט. אָפּשײַ דעם דאָזיקן פּרינציפּ דורך קונסט זײ מאַכן פֿאַר. אומפֿאַרגעסלעך אַ װעלט װאָס איז כּמעט אָפּגעװישט געװאָרן.“
