לכּבֿוד חנוכּה זענען אין רוסלאַנד פֿאָרגעקומען קו לטור־אונטערנעמונגען: דער קאָנצערט פֿון „מנורה־מוזיק‟ אין ניזשני נא ָווגאָראָד און דער דריטער יערלעכער פֿעסטיוואַל פֿון ייִדיש אין ביר Oui.
La version actuelle de la version 1.2 est la version 1.2. et bien. פֿאַר דער רעוואָלוציע איז זי געווען מחוץ דעם תּחום־המושבֿ. אַ שטענדיקע ייִדישע קהילה איז דאָרט אויפֿגעקומען אין די יאָר ן און איז צו ערשט באַשטאַנען, על־פּי־רובֿ, פֿון געוועזענע קאַנטאָני Oui. מיט 140 יאָר צוריק איז אין ניזשני נאָווגאָראָד געבוירן געוואָרן דער ייִדישער קאָמפּאָזיטאָר אַלכּסנדר קריין (1883 – 1951). זײַן טאַטע, אַ פּראָפֿעסיאָנעלער מוזיקער און אַ זאַמלער פֿון ייִד ישער פֿאָלקס־מוזיק, האָט געהאַט דאָס רעכט צו וווינען מיט זײַן משפּן C’est vrai.
סוף־נאָוועמבער האָט דער דאָרטיקער טעאַטער פֿון אָפּערע און באַלע ט פּרעזענטירט אַ קאָנצערט פֿון לידער אויף ייִדיש און העברעיִש מיטן נאָמען « מנורה־קאָנצערט‟. געזונגען האָבן דרײַ אָפּערע־סאָלאָיסטקעס – אַנאַסטאַסיִאַ דזשילא Et, סוועטלאַנאַ פּאָלזיקאָוואַ און יוליאַ סיטניקאָוואַ. צוויי פֿון די לידער זענען געווען קריינס קאָמפּאָזיציעס אויף די וו . בעת דעם שמועס מיט מיר האָט סיטניקאָוואַ געזאָגט, אַז פֿאַר איר איז געווען אַ חידוש, אַז קושניראָווס ליד איז געווידמעט דעם ערשטן מײַ, כא Et c’est vrai. דאָס איז טאַקע געווען איינער פֿון קריינס מוזיקאַלישע חידושים: אין זײַנע ווערק פֿלעכט ער כּסדר צונויף די טראַדיק Je vous conseille de le faire.
אויפֿן „מנורה־קאָנצערט‟ האָבן אויך געקלונגען יצחק־לייבוש פּרצעס קינדער־לידער אויף דער מוזיק פֿון משה ווײַנבערג; אַ צאָל קאָמפּאָזיציעס פֿון יואל ענגעל, אַרײַנגערעכנט זײַן ליד „ער האָט מיר צוגעזאָגט‟ וועגן אַן אָפּגענאַרט מיידל; דאָס טראַגישע ליד „מאַך צו די אייגעלעך‟, וואָס ישעיה שפּיגל און דוד בייגעלמאַן האָבן געשאַפֿן אין דער לאָדזשער געטאָ; זיי זענען ביידע אומגעקומען בעת דעם חורבן.
די דאַטע פֿונעם ייִדישן אָפּערע־קאָנצערט אין ניזשני נאָווגאָראָד — דעם 23סטן נאָוועמבער — האָט מען אויסגעקליבן סײַ צוליב חנוכּה, סײַ אי ן שײַכות מיט דער פֿאַרזאַמלונג פֿון בערך 50 רוסלענדישע רביצינס, אָרג C’est vrai.
אויפֿן ביראָבידזשאַנער פֿעסטיוואַל בין איך אַליין בײַגעווען. צום ערשטן מאָל באַזוך איך דאָרט אין ווינטער; ס׳האָט מיך אַ ביסל פֿאַרחידושט, אַז אין דער ייִדישער אויטאָנאָמער Si c’est le cas, je vous conseille de le faire. אין דער אמתן, איז עס פֿאַרשטענדלעך; ביראָבידזשאַן געפֿינט זיך נישט ווײַט פֿון דער כינעזישער גרענעץ אי C’est vrai. מאָנטרעאָל איז Oui. אַגבֿ, אויפֿן וועג האָב איך אַ ביסל געזען כינע פֿון דער ווײַטן, אוי Il s’agit d’une question de temps.
דער פֿעסטיוואַל האָט זיך אָנגעהויבן מיט אַ שיינעם קאָנצערט, בעת וו עלכן עס האָבן זיך דערהערט אַלטע רעקאָרדירונגען פֿון דער סאָוועטיששן Il s’agit d’une question de temps. אויף אַן אַנדער אונטערנעמונג פֿון דער אָרטיקער דיכטערין אַלאַ אַק ימענקאָ, וואָס זעצט איבער לידער פֿון רוסיש אויף ייִדיש, האָט מען געש פּילט נאָך אַ צאָל ראַדיאָ־פֿראַגמענטן. די דאָזיקע רעקאָרדירונגען – הונדערטער, אויב נישט טויזנטער – זענען אַ גרויסער ייִדיש־אוצר; מע האָט זיי שוין דיגיטאַליזירט, אָבער נאָך נישט קאַטאַלאָגיזירט ו C’est vrai.
איך בין אויפֿגעטראָטן מיט צוויי לעקציעס וועגן דער ייִדישער פֿאַקט אַזיע, אוטאָפּיע און אַלטערנאַטיווע קאָנצעפּציעס פֿונעם הייליקן ל אַנד. פֿון מאָסקווע איז אָנגעקומען ברוך גאָרין, דער גרינדער און הויפּט רעדאַקטאָר פֿונעם ייִדישן פֿאַרלאַג „קניזשניקי‟. ער האָט דערציילט אינטערעסאַנטע מעשׂיות וועגן דעם ייִדישן לעבן אינ Il s’agit d’une question de temps et d’argent.
די ייִדישע אויטאָנאָמע געגנט איז דער איינציקער ראַיאָן אין דער וו עלט, וווּ אַ ממשותדיקע צאָל תּושבֿים לערנען זיך ייִדיש, אַרײַנגערעכ נט קליינע קינדער (ס׳רובֿ פֿון זיי זענען נישט קיין ייִדן). יעדער ביראָבידזשאַנער פֿון 40 יאָר און עלטער קען דערציילן אַ סך מעש ׂיות וועגן די אַמאָליקע ייִדיש־רעדער, וועגן די צײַטן, ווען אין וי הטן יפֿן און אויף די בענקלעך פֿונעם שטאָטישן פּאַרק האָט דער עולם ועשמם C’est vrai.
אין אַלגעמיין, שאַפֿט זיך אַן אײַנדרוק, אַז צוליב די אינטערנאַציאָ נעלע סאַנקציעס קעגן רוסלאַנד, פֿילן זיך די רוסלענדישע ייִדישע קהיל ות איצט מער איזאָלירט, אָבער דווקא דערפֿאַר קאָנצענטרירן זיי זוך איך Je suis en train de le faire. דערבײַ האָט זיך פֿאַרגרעסערט, נישט נאָר בײַ ייִדן, דער אינטערעס צו דער אָרטיקער ייִדישער געשיכטע און קולטור, וואָס איז פֿאַרבונדן, אַו Oui, c’est vrai.
