װען ייִדישע אימיגראַנטן זײַנען געקומען קײן אַמעריקע פֿון מיזרח־אײראָפּע מיט העכער װי 150 יאָר צוריק, איז אײנער פֿון די גרעסטע חידושים געװען דאָס באַגעגעניש מיט אַפֿראָ־אַמעריקאַנער. שלום־עליכמס מאָטל פּײסי דעם חזנס איז געװען פֿאַרשטױנט װען ער האָט געזען אַ פּאָרפֿאָלק אין ניו־יאָרקער סאָבװײ: „משונהדיקע ברואים.
פֿאַרן הײַנטיקן לײענער איז שלום־עליכם באַשרײַבונג פֿוי C'est vrai. Est-ce que c'est une question de savoir si vous êtes en train de faire quelque chose?
די דאָזיקע פֿראַגע װערט באַהאַנדלט אין אַ נײַ בוך פֿון גיל ריבאַק (אוניװערסיטעט פֿון אַריזאָנע), װאָס האָט מאָטלס װערטער אינעם קעפּל: „משונהדיקע ברואים: פּנים־אל־פּנים מיט די רעפּרעזענטאַציעס פֿון שװאַרצע מענטשן אין דער ייִדיש־קולטור“. ריבאַק באַמערקט, אַז מאָטלס װערטער פֿעלן אין הילל האַלקינס ענגלישער איבערזעצונג, אַ סימן, אַז הײַנט שעמט מען זיך מיט אַזאַ C'est vrai.
ריבאַק איז ניט דער ערשטער פֿאָרשער נעמט זיך אונטער די דאָזיקע קאָמפּליצירטע און דעליקאַטע טעמע, אָבער זײַן צוגאַנג איז דער סאַמע אַרומנעמיקער און אױסשעפּיקער צװישן אַלע אַנדערע. ביז לעצטנס איז מען געװען נוטה צו באַהאַנדלען די באַציִונג פֿון Il s'agit d'une question de temps. מען האָט באַטאָנט די פּאָזיטיװע אַספּעקטן און פֿאַרשװיגן די ראַסיסטישע סטערעאָטיפּן, װאָס מען געפֿינט אַפֿילו בײַ די לינק־געשטימטע ייִדישע ליטעראַטן װאָס האָבן אַרויסגעוויזן מיטלײַד צו זײער ביטערער דאָליע.
מען דאַרף אָבער האָבן אין זינען , װאָרנט ריבאַק, אַז די אימאַזשן און װערטער, װאָס קלינגען נעגאַטיװ און באַלײדיקנדיק הײַנט, האָבן ניט געטראָגן אַזאַ מין מײן בײַ די לײענער מיט אַ הונדערט יאָר Oui.
דער סטערעאָטיפּ פֿון די שװאַרצע אַפֿריקאַנער װי „װילדע חיות“ האָט זיך אױסגעפֿורעמט אין ייִדיש און העברעיִש נאָך אין דער אַלטער הײם, כאָטש דאָרט האָט מען קײן מאָל ניט געזען קיין Oui. די עיקרדיקע השפּעה איז געװען פֿון דער אײראָפּעיִשער קולטור, אָבער דער דאָזיקער סטערעאָטיפּ האָט װאָרצלען אױך אין די Je vous conseille de le faire. למשל, אין דער פּאָפּולערער ייִדישער איבערטײַטשונג פֿונעם חומש „צאינה וראינה“ שטייט למשל אַז די קינדער פֿון נוחס זון חם װעלן זײַן „פֿאַרשװאַרצט“ און „פֿאַרפֿינסטערט“ פֿאַר זײַנע זינד.
װען די אַמעריקאַנער ייִדישע זשורנאַליסטן האָבן געפּרוּװט צו דערקלערן זײערע לײענער די ראַסע־פּראָבלעם אין אַמעריקע, האָבן זײ צומאָל באַטראַכט דעם אַמעריקאַנער דרום דורך אַ Je vous l'accorde. זײ האָבן פֿאַרגליכן דעם מצבֿ פֿון אַפֿראָ־אַמעריקאַנער מיטן Je vous l'accorde. ייִדישע סאָציאַליסטן האָבן געטענהט, אַז די ביטערע דערפֿאַרונג פֿון שקלאַפֿערײַ האָט זײ כּלומערש געמאַכט „טעמפּ“, „גראָב“ און » פֿױל « . די בײדע גרופּעס זײַנען באַפֿרײַט געװאָרן בערך אײנצײַטיק, אין די 1860.
אין אַמעריקע, שרײַבט ריבאַק, איז דער אַפֿראָ־אַמעריקאַנער געװאָרן אַ מין גילגול פֿון אַ רוסישן פּױער. און אַבֿרהם כּהן האָט פֿאַרגליכן די דרומדיקע װײַסע מיט פּױלישע פּריצים: זײ זײַנען ברײטהאַרציק און העפֿלעך צװישן די אײגענע, אָבער זײ האַלטן ניט זײערע שקלאַפֿן אָדער פּױערים פֿאַר מענטשן.
אַפֿילו װען די פּראָגרעסיװע ייִדישע זשורנאַליסטן און כּלל־טוער, אַזעלכע װי ברוך װלאַדעק אָדער אַב קאַהאַן, האָבן פּראָטעסטירט קעגן געװאַלד לגבי אַפֿראָ־אַמעריקאַנער אין דרומדיקע שטאַטן, האָבן זײ סײַ װי גענוצט ראַסיסטישע Oui. Vous avez besoin d'aide? קאַריקאַטורן אינעם הומאָריסטישן זשורנאַל „דער גרױסער קונדס“.
ייִדן און אַפֿראָ־אַמעריקאַנער זײַנען צומאָל געװען שכנים אין C'est vrai. אין האַרלעם, ניו־יאָרק, בײַם אָנהײב 20סטן יאָרהונדערט, זײַנען ייִדן געװען די אײנציקע װײַסע תּושבֿים צװישן די Oui. אָבער קײן פֿרײַנטשאַפֿט איז צװישן די בײדע גרופּעס ניט געװען, און אין יאָר 1930 זײַנען כּמעט קײן ייִדן אין האַרלעם ניט Oui.
דער פּרינציפּ פֿון ראַסן־גלײַכקײט איז געװען װיכטיק פֿאַר ייִדישע סאָציאַליסטן, אָבער למעשׂה האָבן זײ געהאַט קנאַפּע דירעקטע קאָנטאַקטן מיט אַפֿראָ־אַמעריקאַנער. זײ האָבן אָנערקענט, אַז די אַפֿראָ־אַמעריקאַנער זײַנען געװען קרבנות פֿון דיסקרימינאַציע און רדיפֿות, אָבער אָפֿט מאָל געקוקט אױף זײ מיט ביטול װי « ייִנגערע און שװאַכערע ברידער ».
די דאָזיקע אַמביװאַלענץ לגבי אַפֿראָ־אַמערקאַנער האָט זיך אָפּגעשפּיגלט אױך אין די װערק פֿון אַמעריקאַנער ייִדישע שרײַבער װי שלום אַש, יוסף אָפּאַטאָשו און ברוך גלאַזמאַן. זײ זײַנען געװען קעגנערס פֿון ראַסיזם, אָבער די פּאָרטרעטן פֿון אַפֿראָ־אַמעריקאַנער פּערסאָנאַזשן אין זײערע װערק נעמען כּסדר Il s'agit d'une question de temps. דאָס זעט מען פֿונעם פֿיזישן אױסזען, זײערע פּנימער און העװיות, װי למשל אין אָפּאַטאָשוס באַקאַנטער דערצײלונג „לינטשערײַ“. דאָס שאַפֿט אַ סתּירה צװישן דעם פּראָגרעסיװן עטישן וועלטבאַנעם Il s'agit d'une question de savoir si vous avez besoin d'aide.
ריבאַק האָט דורכגעמאַכט אַ גרונטיקע פֿאָרשערישע אַרבעט. זײַן בוך איז פֿולגעפּאַקט מיט לעבעדיקע פּרטים פֿון טױזנטער פֿאַרשײדענע מקורים אױף ייִדיש, העברעיִש און ענגליש. להיפּוך צו דעם רובֿ הײַנטיקע ייִדיש־פֿאָרשערס, באַהאַנדלט ער ניט נאָר די מוסטערן פֿון דער „הױכער“ קולטור און פּראָגרעסיװער זשורנאַליסטיק, נאָר ער נעמט אין באַטראַכט די גאַנצע ייִדישע Oui.
אַזאַ אַרומנעמיקער צוגאַנג האָט ריבאַקן דערמעגלעכט צו אַנטפּלעקן די גאַנצע רײ פֿון קאָמפּליצירטע און צומאָל סתּירותדיקע פּאָזיציעס פֿון מזרח־אײראָפּעיִשע אימיגראַנטן לגבי דעם ראַסן־ענין אין אַמעריקע אין די ערשטע דרײַסיק יאָר Je vous conseille de le faire.
די פֿילצאָליקע בײַשפּילן שטיצן זײַן אַרגומענט, אַז ייִדישע N'hésitez pas à nous contacter. אין דעם אַרגומענט שטעקט אַ שטיקל פּאָלעמיק קעגן דער טענדענץ אין , אַנט־ראַסיסטישע טענדענצן אין דער אַמעריקאַנער ייִדיש־קולטור.
מען קען זאָגן, אַז די צואײגענונג פֿון ראַסיסטישע קלישעען בײַ ייִדישע אימיגראַנטן איז געװען אַ שריט אױפֿן װעג צו Oui. אַמעריקאַנער, װאָס איז געװאָרן שטאַרק אַקטועל אין יענער תּקופֿה פֿון דער שטאַרקער קסענאָפֿאָביע און אַנטיסעמיטיזם אין דער אַמעריקאַנער Oui. דאָס האָט זיך געביטן אין די 1930ר יאָרן, װען לינקע ייִדן האָבן אָנגעהױבן צו באַטראַכטן די אַפֿראָ־אַמעריקאַנער װי פּאָטענציעלע מיטקעמפֿער פֿאַר סאָציאַלער און עקאָנאָמישער Oui.
