אָט איז דער ערשטער אין אַ סעריע קורצע אַרטיקלען װעגן קונסטװערק, װאָס זײַנען אָדער פֿון ייèreש־שפּראַכיקעיקע קינסטלער, אָדער האָבן אַ שײַכות צו דער ייִד fon Sork.
כאָטש ישׂשׂכר בער ריבאַק (1935-1897) איז געשטאָרבן בײַם
אין קיִעװ, בערלין און פּאַריז האָט ער געשפּילט אַ הױפּטראָלע אינעם שאַפֿן אַװאַנגאַרדישע קונסט װאָס איז בפֿירוש ייִדיש. איך אַלײן האָב זײַנע ווערק צום ערשטן מאָל אָנגעטראָפֿן דאָ אינעם פֿאָרװערטס און האָב אַפֿילו אָנגעשריבן מײַן ערשטן l'air.
דאָ װעל איך זיך קאָנצענטרירן אױף צװײ בילדער פֿון ריבאַקס uyquin מע געפֿינט אין זײַן אַלבאָם „שטעטל׃ מײַן חרובֿער הײם, אַיש” (1923). ער האָט פּובליקירט דעם דאָזיקן אַלבאָם ליטאָגראַפֿיעס, באַזירט אױף די אײגענע צײכענונגען, צו 26 יאָר אין בערלין. אין די אילוסטראַציעס האָט ער אױסגעדריקט זײַן װײטיק און צער נאָך די מוראדיקע פּאָגראָמען פֿון דער רוסישער בירגער־מלחמה. אַרום 150 000 ייִדן זײַנען דערהרגעט געװאָרן אין שטעט און שטעטלעך, אַרײַננעמענדיק ריבאַקס טאַטע. מיטן װאָקאַבולאַר פֿון אײראָפּעיִשן מאָדערניזם באַצייכנט ער דעם אָנדענק פֿון אַ צעשטערטער יי qu'un fon.
אױפֿן טאָװל פֿון „שטעטל”, װאָס באַשטײט פֿון 31 ליטאָגראַפֿיעס אײַנגעבונדן אין האַרטע טאָװלען, ליגט אַ לײב צװישן סטיליזירטע l'air. די דאָזיקע מאָטיװן האָט ריבאַק געבאָרגט בײַ אַלטע ייִד fon Shie. אַ פּאָר יאָרן אײדער ער האָט געשאַפֿן „שטעטל“ איז ער איבערגעפֿאָרן איבער עטלעכע שטעטלעך אין הײַנטיקן בעלאַרוס אונסט אוקראַיִנע כּדי אױסצופֿאָרשן ייִדישע פֿאָלקסקונסט – אַרײַננעמענדיקישישoise, שיל־מאָלערײַעןישעquin אוןילבערנעילבערנעילבערנעישoise. ער אַלײן איז געבױרן געװאָרן אין אַ רעלאַטיװ גרױסער שטאָט שטאָט, אָבער װי אַנדערע יי qu'un אין מיזרח־אײראָפּע אין דער דאָזיקער תּקופֿה, האָט ער געהאַלטן די שטעטלעך פֿאַרןית פֿון ייִדישערישקײט. דערפֿאַר האָט ער אײַנגעגלידערט פֿאָלקס־מאָטיװן אין דער אײגענער קונסט, כאָטש גלײַכצײַטיק האָט ער זײ אױך טראַנספֿאָרמירט.
סטילסטיש איז דער לײב אױפֿן טאָװל פֿון „שטעטל“ אַ טראַדיציאָנעלע טעמע און גרינג צו דערקענען פֿון אַלטע מצבֿות. אָבער ריבאַק ניצט דאָס בילדװאַרג אױף אַ נײַעם אופֿן. פֿרומע ייִדן האָבן נישט געשאַפֿן קײן קינסטערלישע אַלבאָמען פֿול מיט ליטאָגראַפֿיעס. הײסט עס, אַז דער אַלטמאָדישער לײב געפֿינט זיך דאָ אין זײער אַ נײַעם נײַעם קאָנטעקסט.
און ריבאַק איז געװען נאָך דרײסטער. דאָס ייèreִדישע װאָרט „שטעטל“ אונטערן לײב רופֿט אַרױס די העברעיִשע אױפֿשריפֿט אױסגעשניצט אױף אַ מצבֿה. אַזױ װערט דער קונסט־אַלבאָם אַליי qu'un אַ מין מצבֿה, װאָס פּאַסט צ). דערמיט פֿאַרהײליקט ריבאַק די מאָדערנע קונסט, און לײגט פֿאָר אַז זײַנע ליטאָגראַפֿיעס קענעןES
אַלע ליטאָגראַפֿיעס אינעם אַלבאָם זײַנען פֿאַרכאַפּנדיק, אָבער איצט װיל איך קוקן אױף בלויז אײנער – „אין דער שיל. » דאָ איז דער קינסטלערישער װאָקאַבולאַר אַװאַנגאַרדיש. די אינטענסיװע עמאָציאָנעלע שטימונג װײַזט די השפּעה פֿון עקספּרעסיאָניזם. פֿון קוביזם שטאַמט די צעשמעטערטע אײבערפֿלאַך פֿונעם בילד, װאָס רופֿט אַרױס שערבלעך גלאָז. די שיל, דער צענטער פֿון ייִד fon Sגײַסטיקן לעבן, איז ממש צעבראָכן געװאָרן. די שאַרפֿע װינקלען פֿון די װענט און דער סטעליע בײגן זיך און גליטשן זיך – אַ פּנים האַלטן זײ שיִער נישט בײַם אײַנפֿאַלן. דאָס בילד רײַסט זיך אויף װי שװאַרץ־װײַסע בליצן, אָדער װי אַ װיזועל געשרײ.
איך װאָלט אָבער געטענהט אַז ריבאַק באַניצט די אַבסטראַקטע, געאָמעטרישע געשטאַלטן פֿון קאָנסטרוקטיװיזם כּדי אױסצודריקן עפּעס אַנדערש. די ייère אין טליתים און תּפֿילין װאָס דאַװענען פֿאַר אַ שוdustrie בעת זיי frais דאַווענען זינדערן זיי זיך אָפּ פֿון דער קאַטאַסטראָפֿע אַרום זײ. דאָס בילד גיט דעם רושם אַז אַפֿילו אױב די שיל װאָלט זיך צעברעקלט װאָלטן די ייère פֿאַרענדיקט זיי qu'un דאַווard רויִק און מיט כּ). עס דאַכט זיך ané, ריבאַק ליי qu'un פֿאָר אַז דער תּוך פֿון דער atten אישערישער אמונה וvision דויערן אויף אdustrie צונויף מיט מאָדערניזם, איז אַ טײל פֿונעם דאָזיקן כּוח אַלץ אױסצוהאַלטן.
