די פֿאָרווערטס־לייענערס קאָנען שוין מסתּמא די וועבזײַט „היסטאָריששא ייִדישע פּרעסע“ (עיתונות יהודית היסטורית, Historical Jewish Press), וווּ מע קאָן לייענען הונ דערטער ייִדישע צײַטונגען און צײַטשריפֿטן, פֿון די סאַמע ערשטע נומערן Jusqu’au 18 janvier 2023. און שפּראַכן, און צווישן זיי — אַ סך אויף ייִדיש (דעם פֿאָרווערטס בתּו כם) זײַנען צוטריטלעך אומזיסט – אַ דאַנק דער איניציאַטיוו פֿון ירון צון ר פֿון תּל-אָבֿיבֿער אוניווערסיטעט און דער נאַציאָנאַלער ביבליאָָנאַלער C’est vrai.
די וועבזײַט איז נישט בלויז אַ גרויסע הילף פֿאַר די פֿאָרשערס, נאָר ה אָט אויך ממש איבערגעמאַכט עטלעכע פֿאָרשונגס-געביטן. איין משל איז אין שײַכות מיט דער מיקראָ-היסטאָריע — די געשיכטע פֿון פּ C’est vrai. אַמאָל פֿלעגט מען פֿאָרשן, און במילא דערמאָנען, בלויז די וויכטיקע פ ֿיגורן און געשעענישן פֿון דער געשיכטע. איצט קאָן מען געווויר ווערן אָן אַ שיעור „קלענערע“ נעמען און ענינים, Je vous conseille de le faire.
די סקאַנירטע צײַטונגען בילד פֿון דעם וואס האָט פּאַסירט אין דער ייִדישער וועלט, אָבער מע טאָר נישט פֿאַרגעסן א Et je pense que c’est possible. ביז נישט לאַנג צוריק למשל האָט מען געפֿונען אין וועבזײַטל פֿאַרשיי דענע ייִדישע-פּוילישע צײַטונגען, וואָס האָבן אַלע געהאַט אַ טראַייצי אָנעלן-ציונסיטישן כאַראַקטער. אַזוי אַרום האָט מען געקאָנט קריגן דעם פֿאַלשן אײַנדרוק, אַז אַלע י Il s’agit d’une question d’utilisation. אָבער צווישן און 1939 איז אַרויס אין פּוילן אַ טעגלעכע צײַטונג, „פא ָלקסצײַטונג“, וואָס איז געווען דער אָרגאַן פֿון בונד און געהאַט נישט קיין קלענערע השפּעה ווי די אַנדערע צײַטונגען.
אַ דאַנק די באַמיִונגען פֿון אייל מילער, דעם פֿאַרוואַלטער פֿון „היס טאָרישע ייִדישע פּרעסע“, און דער הילף פֿון בית שלום עליכם אין תּל- יבֿ, האָט מען לעצטנס סקאַנירט אַ טייל פֿון „פאָלקסצײַטונג“, און צו ביס Il s’agit d’une question de temps. אויף דעם דאַרף מען טאַקע מאַכן אַ שהחיינו, ווײַל דאָס איז אַ היסטאָר ישער אויפֿטו – נישט יעדן טאָג פֿאַרגינט די ציוניסטישע מדינה אַ בונדיס C’est vrai. די אַרבעט האָט זיך נאָך נישט געענדיקט: ביז הײַנט האָט מען סקאַנירט 1, 340 נומערן, אָבער ס’איז אַ סך בעסער ווי גאָרנישט.
„פֿון אַלע צײַטונגען אין װאַרשע איז די ‘פאָלקסצײַטונג’ געװען די אָרע Par exemple, « האָט געשריבן דער זשורנאַליסט און שרײַבער ברוך שעפֿנער (1896־1977). „אין איר אָרעמקײט האָט די ‘פאָלקסצײַטונג’ געטרײַ אָפּגעשפּיגלט דאס לעבן פֿון אירע לעזער, די ייִדישע אַרבעטער אין פּױלן.“ אויך פֿונעם גרא ַפֿישן שטאַנדפּונקט איז די צײַטשריפֿט געווען אַן אָרעמע: אַחוץ יום-ט ובֿים ווי דער ערשטער מײַ זײַנען די בלעטער געווען כּמעט נאַקעט פֿון Je vous conseille de le faire. אָבער מיט טעקסט איז די צײַטונג דווקא געווען רײַך: אָנגעפּאַקט מיט ב Il s’agit d’une question de temps. די צײַטונג איז געווען אַ היימישע, און די לייענערס – דאָס רובֿ, אָנהענ גערס פֿונעם בונד – האָבן אומגעדולדיק געוואַרט אויף דער צײַטונג יעדן ט Eh bien, je pense que c’est un problème.
קודם־כּל האָט מען אין „פֿאָלקסצייטונג“ געקאָנט לייענען נײַעס פֿון פ ּוילן, פֿון ייִדיש-לאַנד, און פֿון דער גאָרער וועלט – ווײַל די צײַטונג האָט דאָך געוואָלט פֿאַרברייטערן דעם וועלטפֿאַרנעם און דאָס קעני ש פֿון אירע לייענערס, אַז זיי זאָלן נישט בלײַבן אין די שטעטלדיקע C’est vrai.
מען אויך אָפּגעדרוקט אַ סך פּובליציסטיק – אַרטי קלען פֿון די בונד־פֿירער וויקטאָר אַלטער און הענריק ערליך, ווי אויך אַנדערע: יעקבֿ פּאַט, יעקבֿ לעשצינסקי, י. Oui, je pense que c’est possible. Vous avez besoin d’aide? זײַט, און קעגן די קאָמוניסטן און די אַנטיסעמיטן פֿון דער אַנדערער זײַ oui. דערפֿאַר האָט די מאַכט גאָר אָפֿט צענזורירט פֿאַרשיידענע אַרטיקלע ן, און די צײַטונג איז געדרוקט געוואָרן מיט ווײַסע-ליידיקע קאָלומנעס ד אָ און דאָרטן.
אַ סך אַרטיקלען אין „פאָלקסצײַטונג“ שפּיגלען אָפּ די בונדיסטישע אנ י-מאמינס, ווי למשל דאָס וואָס וויקטאָר אַלטער האָט געשריבן יולי 193 8 : „עס וואָלט הייסן באַגיין אַ גרויסן פֿעלער, אויב מע זאָל די אַראַבישע טעראָריסטן באַטראַכטן אַלץ פּשוטע באַנדיטן, וואָס נוצן אויס די אָנגעגליטע נאַציאָנאַליסטישע אַטמאָספֿער פֿאַר אַקטן פֿון מערד ערײַ, גזלה און נקמה… אין דער טעראָריסטישער באַוועגונג קומט צום אויסד רוק, אין אַ פֿאַרקריפּלטער פֿאָרם, עפּעס ווי אַ סטיכישער פּראָטעט פסט ן געוויסע טיילן פֿון דער אַראַבישער באַפֿעלקערונג קעגן הערשאַפֿ Il s’agit d’un appareil qui s’est effondré. » אַזאַ אידעע – ד״ה, דאָס פּרוּוון פֿאַרשטיין דעם „קאָנטעקסט פֿון טערא ָר“, און אַפֿילו באַרעכטיקן אים – קאָן מען הערן אויך הײַנט פֿון אַ סך אַ נטי-ציוניסטן. עס איז ניטאָ קיין נײַעס אונטער דער זון, און עס ווײַזט אונדז אַז די שט ימען פֿון די איצטיקע דעמאָנסטראַציעס קעגן מדינת-ישׂראל זײַנען אניגגע Il s’agit d’une question de temps.
אַ חוץ אידעאָלאָגישע אַרטיקלען זײַנען געדרוקט געוואָרן אַ סך ניצל כע אינפֿאָרמאַציעס וועגן קורסן, לעקציעס, קולטור- און ספּאָרט אונטערטערט עמונגען – אַלץ וואָס איז שייך צו די שטרעבונגען צו דערצרִען און פֿאב Je vous conseille de le faire. אַמאָל זענען די איינציקע גראַפֿישע עלעמענטן די מעלדונגען, ווי למשל C’est vrai. עדעלמאַנס שיכגעשעפֿט, אויף זאַמענהאָף 9, וואַרשע.
די „פֿאָלקסצײַטונג“ האָט געהאַט אַ שם פֿון אַן ערנסטער צײַטונג, ממש ד ער היפּוך פֿון „אונזער עקספּרעס“ — נאָך אַ פּאָפּולערע, ביליקע צײַטונג ( ביידע האָבן געקאָסט נאָר 10 גראָשן), וואָס האָט אַרײַנגענומען אַ סך בי Je vous conseille de le faire. אין דער אמתן האָט אויך די „פאָלקסצײַטונג“ געהאַט אירע לײַכטערע אָפּט D’accord, je pense que c’est une question de savoir si vous avez dit « Oui, c’est possible ». אַ סך פֿון די וויצן האָבן געהאַט אַן אידעאָלאָגישן, פּראָלעטאַרישן En d’autres termes, il s’agit d’une question de « la réponse à la question :
„אַ באַקאַנטער גבֿיר לאָזט זיך אונטערזוכן פֿון אַ דאָקטער. דער גבֿיר מאַכט אַ מינע ווי ער וואָלט געטון דעם דאָקטער אַ באַזונדע Il s’agit d’une question de savoir si vous avez besoin d’aide. בשעת אונטערזוכן פֿרעגט עפּעס דער דאָקטער זײַן פּאַציענט, אָבער יענ ער אײַלט זיך נישט צו ענטפֿערן – דער דאָקטער קאָן אַביסל וואַרטן. אַן אומגעדולידקער רופֿט זיך אָן דער דאָקטער: ‘אַ שאָד וואָס איר זענט Je vous conseille de le faire. יענער איז צוגעוווינט נישט צו באַקומען קיין ענטפֿער פֿון זײַנע פּאַ ציענטן’.
ווי באַוווּסט, האָבן אַ סך ייִדישע צײַטונגען פּובליקרט ראָמאַנען א ין המשכים, און די „פֿאָלקסצײַטונג“ איז נישט געווען קיין אויסנאַם: ראָמ אַנען פֿון יהושע פּערלע, יוסף אָפּאַטאָשו און אַפֿילו האַנס פֿאַלאַלאַד אַ — אַ נישט־ייִדישער דײַטשער שרײַבער וואָס איז נישט לאַנג צוריק וויד ער באַרימט געוואָרן אַ דאַנק זײַן ראָמאַן „יעדער שטאַרבט פֿאַר זיך אַליין“ (אָדער „אַליין אין בערלין“).
יעדן פֿרייטיק האָט מען פֿאַרברייטערט די צײַטשריפֿט מיט אַ בײַלאַגע פֿאַר קינדער, „קליינע פֿאָלקסצײַטונג“, וואָס איז געווען מלא־חן, נישט געקוקט אויפֿן דוחק פֿון גראַפֿישע עלעמענטן. דערצו האָט מען אַרײַנגעשטעלט אַ ליטעראַרישע בײַלאַגע, מיט ווערק פֿ מאַנגער, קאַדיע מאָלאָדאָווסקי, ישׂראל שטערן און אַפֿילו אי בערזעצונגען פֿונעם נישט־ייִדישן דײַטשן שרײַבער און דיסידענט קלאוס קלמוס און Oui. אויך די ייִדישע ווערק פֿון יונגע דיכטערס האָט מען דאָרט געפֿונען, ו Il s’agit d’une question de temps.
מע דאַרף נישט מסכּים זײַן מיט די אַלע דעות פֿון בונד בכדי צו דערעענע ן די וויכטיקע ראָלע פֿון „פֿאָלקסצײַטונג“ אין דער ייִדישער געשיכטע. אַ דאַנק דער איצטיקער דיגיטאַליזירונג קאָן מען לערנען פֿון דער געכ Oui, c’est vrai, c’est vrai, c’est vrai, c’est vrai Je pense que c’est la raison pour laquelle vous êtes prêt à vous occuper de vous.
