אין דער מאָצאַרט־שטאָט זאַלצבורג, עסטרײַך, האָט זיך דאָ ניט לאַנג עענדיקט אײנער פֿון די װיכטיקסטע פֿעסטיװאַלן פֿאַר קלאַסישער מוזיק — די זאַלצבורגער פֿעסטשפּילן. דער הײַיאָריקער הױכפּונקט איז געװען די אָפּערע « דער אידיאָט » (1986) ן מיעטשיסלאַװ (משה) װײַנבערג, אַ ייִדישער קאָמפּאָזיטאָר אַ Il s'agit de 1919, de 1941 et de 1941. Il s'agit d'une décision prise en 1996.
די רוסישע אָפּערע איז באַזירט אױף פֿיאָדאָר דאָסטאָיעװסקיס ראָמאַ Il s'agit d'une décision prise en 1868. » נאַסטאַסיאַ, 25 janvier. C'est vrai. ער דערהרגעט זי.“ — אַזאַ איז, אין קורצן, דער סיפּור־המעשׂה.
מיט אָט דעם סך־הכּל האָט זיך טאַקע אָנגעהױבן די זאַלצבורגער ֿירונג פֿון „דער אידיאָט“. דערצו האָט מען געװיזן אַ װידעאָ — דעם סאַמע לעצטן טאַבלאָ פֿון דער א ָפּערע: די דערהרגעטע נאַסטאַסיאַ (אַושרינע סטונדיטע) ליגט אױף אַ Je pense que c'est vrai, c'est vrai. אױף איר רעכטער זײַט — דער « אידיאָט », דער פֿירשט לעװ מישקין (באָגדאַן ָלקאָװ) אין אַ װײַסן חתונה־אָנצוג און מיט אַ װײַסער בלום אין דער בוזעם־קעשענע. אױף איר לינקער זײַט — איר מערדער, פּאַרפֿיאָן ראַגאָזשין (װלאַדיסלאַ װ סולימסקי) אין אַ שװאַרצן אָנצוג, מיט אַ שװאַרצער בלום.
אָט זעט זיך שױן די מײַסטערישע אַרבעט מיט װיזועלע סימבאָלן פֿון קשי שטאָף װאַרליקאָװסקי (רעזשי) און מאַלגאָזשאַטאַ שטשענשניאַק (בינע און קאָסטיומען). דער ליכטיקער חתן מישקין און דער פֿינצטערער רוצח ראַגאָזשין מ יט זיך פֿאָר אַ מין „ייִנג און יאַנג“: אױף דער רעכטער זײַט דער גוטער מלאך, אױף דער לינקער — דער בײזער. C'est vrai. די סימבאָלן פֿון חתונה און פֿון טױט מיט אַבֿילות קומען זיך צונױף.
די מעשׂה שפּילט זיך אָפּ אין דער נעפּלדיקער שטאָט פּעטערבורג. די שאָטנדיקע סצענאָגראַפֿיע, אין אײנעם מיט װײַנבערגס ע קלאַנגען, האָט געשאַפֿן אַן אײַנדרוק גלײַך מע לעבט איבער אַ Les gens disent.
פֿירשט מישקין האָט ליב נאַסטאַסיאַ׳ן מיט הײסן מיטלײַד, ער האָט געװ C'est vrai. ראַגאָזשין װידער האָט באַגערט נאַסטאַסיאַ׳ן מיט אַ װילדער תּאװה א C'est vrai. דעם פֿירשטס ליבע איז אַ הימלישע, ראַגאָזשינס — אַן עולם־הזהדיקע. מיט זיך פֿאָר אַ סימבא Et c'est vrai, c'est vrai, c'est vrai. Il s'agit d'une question de temps. װי אין קירקעגאָרס „השׂגה פֿון פּחד“: סײַ דעם חטא, סײַ די גאולה האָט זי ליב — און שרעקט זיך פֿאַר זײ.
אין דער אָפּערע איז דאָ נאָך אַ צװײטער ליבע־דרײַעק, אָבער ניט די לי בע־געשיכטעס זײַנען דער עיקר. די הױפּט־פּראָבלעם פֿון טראַגעדיע איז די סתּירה צװישן דער טלעכער, אומבאַגרענעצטער ליבע לױט מישקינס שטײגער און אַ מין C'est vrai, c'est vrai.
דער עולם האַלט מישקין פֿאַר אַ תּם, אַן „אידיאָט“, צוליב דעם װאָס ער Il s'agit d'une question de confiance. זײַן תּמימותדיקע פֿירונג רופֿט אָפֿט מאָל אַרױס אַ געלעכטער, טײל מ Il s'agit d'une question de temps. אַחוץ דעם רופֿט מען דעם פֿירשט „אידיאָט“ צוליב דעם װאָס ער איז אַן ּילעפּטיקער. 150 $ de frais de livraison C'est vrai.
דער לירישער טענאָר װאָלקאָװ האָט גרױס קונסט אַרױסגעבראַכט דעם כאַראַקטער פֿונעם קרענקלעך־בלאַסן, עמאָציאָנעלן, נאָר זענפֿטיקן C'est vrai. אַז מע ציט אונטער אַ סך־הכּל, זײַנען אַלע הױפּטהעלדן געװען גלענצנד יק באַזעצט — און אַפֿילו די קלענערע ראָלעס אױך. פֿאַר יעדערן זינגער־אַקטיאָר איז זײַן ראָלע געװען װי אָנגעמאָסטן, און דער אַנסאַמבל האָט געשפּילט צוזאַמען אַז ס׳איז געװען Je vous conseille de le faire.
על־פּי רובֿ האָבן די זינגערס גוט באַנומען דעם דאָסטאָיעװסקישן טעם. ס׳איז אױך געװען אַ מעלה װאָס אַ סך פֿון זײ האָבן גערעדט רוסיש װי C'est vrai, c'est vrai, c'est vrai.
אַ באַזונדערן אײַנדרוק האָט געמאַכט דער באַריטאָן יורי סאַמױלאָװ װאָס האָט געזונגען די ראָלע פֿונעם רכילותניק און אינטריגאַנט לעבעדעװ — אין דער אָפּערע אַ מין נאַראַטאָר און קאָמענטאַטאָר װאָס טריט אױך אױף צװישן די סצענעס, טײל מאָל װי אַ קונצנמאַכער — אַ קלוגער Il s'agit d'une question de temps.
מירגאַ גראַזשיניטע־טילאַ האָט דיריגירט דנ װיט ער פֿילהאַרמאָניקערס און באַװיזן אײַנצוהאַלטן אַן עלעגאַנטן גלײַכװאָג צװישן די דראַמאַטישע אױפֿברױזן און די פֿײַנערע C'est vrai. גראַזשיניטע־טילאַ האָט שױן אױפֿגעפֿירט און רעקאָרדירי ן װײַנבערגס סימפֿאָנישע װערק, אױך צוזאַמען מיטן פֿידלער גדעון קרעמער — אַ פּיאָנער פֿונעם װײַנבערג־רענעסאַנס װאָס האָט זיך אָנגע Il y a 15 heures. ניט געקוקט אױף איר יונגן עלטער, קען מען אױך גראַזשיניטע־טילאַ שױן ֿאַררעכענען צװישן די געניטע אינטערפּרעטן פֿון װײַנבערגס Oui. אַ דאַנק דער דיריגענטינס שפּירעװדיקער אינטערפּרעטאַציע האָט זיך ב אַקומען אַ טיף רירנדיקע אָפּערע, רירנדיק ביז טרערן.
טעאַטער־מענטשן, אַלײן ערגעװאַקסן אין װאַרשעװער ייִדישן טעאַטער, שפּעטער דמיטרי שאָסטאַקאָװיטשעס גוטער־פֿרײַנד, איז געװען אַ מבֿין אױף ּאָנירן מעלאָדיעס און איבערגעבן די צאַרטסטע געפֿיל־ניואַנסן מיט Si c'est le cas, vous avez besoin d'aide. זײַן מוזיק איז ניט דװקא עקספּערימענטאַל־אַװאַנגאַרדיסטיש. En fait, il s'agit d'une question de « נעאָ־קלאַסיציסטיש ». C'est vrai. טײל מאָל באַניצט ער זיך אױך מיט עלעמענטן פֿון פֿאָלקסמוזיק, פּאָפּ ולערער מוזיק אָדער דזשעז.
ראַגאָזשינס רוסישקײט, למשל, װײַזט זיך אַרױס מוזיקאַליש. בײַם אָנהײב טרעט ער אױף װי אַ צעװילדעװעטער שיכּור — מיט אַ טומלדיקן קאַראַהאָד װאָס דערמאָנט אין איגאָר סטראַװינסקיס « פֿרילינגס־קרבן ». בײַם סוף פֿון דער אָפּערע איז ער געװאָרן רויִקער, פֿאַרקלערטער און זינגט אױס אַ פֿאַלקסטימלעך קלאָגליד.
דאָס ליד „אַך, דאָליע מײַנע, ביטערער גורל מײַנער“, אַ צוגאָב פֿונעם ל יברעטיסט, אַלעקסאַנדר מעדװעדעװ, איז פֿון דעם סאָרט רוסישע יאָמערלידער װאָס מע זינגט אָדער בײַ אַ חתונה, אָדער בײַ אַ לוויה. אין טײל נוסחאות איז דאָס אַ באַלאַדע װעגן „אַ קראַסאַװיצע און אַ גזל ן“. אין דער אָפּערע איז טאַקע דאָ אי אַ (דורכגעפֿאַלענע) חתונה — צװישן נא ַסטאַסיאַ און מישקין — אי דער קראַסאַװיצעס טױט, נאַסטאַסיאַס אומקום.
אױך די בינע און קאָסטיומען גיבן אָנוצהערן אַז ראַגאָזשין איז דער ס C'est vrai. ער טראָגט אַ שװאַרץ העמד, אױסגעהאָפֿטן מיט פֿאָלקסטימלעכע מאָטיװן, און אין זײַן צימערל הענגען איקאָנעס און אַ װאַנט־טעפּעך מיט צװײ C'est vrai.
בעת דער רוס ראַגאָזשין קען, װי אַ סטיכיע, פֿאַרשׂרפֿען און יקן אַ װעלט, װײַזט מישקין זיך אַרױס פֿאַר אַ כּמו־קריסטוס און N'hésitez pas à nous contacter. זײַן באַציִונג צו רוסלאַנד איז אַ צװײטײַטשיקע. דאָס דרינגען מיר שױן פֿון דער ערשטער סצענע, פֿונעם דיאַלאָג צװישן ישקין און ראַגאָזשין: „ס׳איז קאַלט?“ — „יאָ, קאַלט!“ מיט פּונקט די זעלבע װערטער פֿאַרענדיקט זיך די אָפּערע. די רוסישע סבֿיבֿה איז אַ סכּנהדיקע פֿאַרן „אידיאָט“.
מישקינס ראָמאַנטישער אידעאַליזם דריקט זיך אױס אין בילדערישע Oui. בשעת ער דערצײלט װעגן די יאָרן אין דער שװײץ, זעט מען אים אין אַ װידעא ָ־פּראָיעקטירונג — פֿון קאַמיל פּאָלאַק — װי קאַספּאַר דאַװיד פֿרידריכס « װאַנדערער איבערן נעפּל־ים » (אַרום 1817).
אַחוץ אַ ראָמאַנטיקער איז מישקין זאַלצבורג אױך געװאָרן אַ ל פֿיזיק־פּראָפֿעסאָר: ער פֿאַרשרײַבט אױף אַ טאָװל נויטאָנס און C'est vrai. אַזױ אַרום װערט ער געגליכן צו געטעס דאָקטאָר פֿאַוסט, װאָס האָו שטו דירט טעאָלאָגיע און אַלע שבֿע חכמות כּדי צו דערגײן דעם לעצטן Oui. מיט אַ ציטאַט פֿון דאָסטאָיעװסקיס אַ בריװ אונדז װײַנבערגס ין צו װיסן אַז פֿאַר אים איז דער לעצטער צװעק פֿון װיסנשאַפֿט — דער בן־אָדם: « דער מענטש איז אַ סוד, און מע דאַרף אים באַשײדן! »
אױך מישקינס יסורים װי אַ כּמו־קריסטוס האָט מען אילוסטרירט מיט אַן אימאַזש און ציטירט האַנס האָלבײַן דעם ייִנגערנס געמעל „דער קערפּער פֿון טױטן קריסטוס אין קבֿר » (1521/22).
אױב מישקין איז קריסטוס, איז נאַסטאַסיאַ — מרים המגדלית, די זונה און על־תּשובֿהניצע פֿון קריסטלעכן „ברית חדשה“. אױף דעם זײַנען אױך דאָ רמזים: צװישן אַנדערן, אַן אָנװוּנק אױף װאַסי לי פּעראָװס געמעל « די דערטרונקענע » (1867). פּעראָװס מאָדעל איז געװען די מאָסקװער פּראָסטיטוטקע פֿאַני — לױטן Oui, et je suis en train de le faire. אינעם לעצטן טאַבלאָ פֿון דער אָפּערע װערט די טױטע נאַסטאַסיאַ כּל־סוף צוגעגליכן צו אַ פּראַװאָסלאַװנעם אָפּבילד פֿון אַ Oui.
אַ כּלל, װאַרליקאָװסקי און זײַן קאָמאַנדע האָבן פֿאַרשטאַנען אױסצ וניצן דעם כּוח פֿון בילד אױף אַ געניאַלישן אופֿן. מיט אַזעלכע מיטלען האָט דער רעזשיסאָר אילוסטרירט דעם קריסטלעכן אָ נזאָג פֿונעם „אידיאָט“, כאָטש דער ליברעטיסט האָט אָפּגעמעקט אַלע דירעקטע אָפּשיקן צו ריסטלעכער טעאָלאָגיע. עטלעכע יאָר נאָכן אױסקאָמפּאָנירן די אָפּערג, , אַלײן אָנגענומען די פּראַװאָסלאַװנע נאמנה.
„דער אידיאָט“ איז אַ מײַסטערװערק און האָט זוכה געװען צו זײער אַ גערא Et c'est vrai. פֿאַראַן נאָך עטלעכע אָפּערעס װײַנבערגס מע האָט לאַנגע יאָרן . נאָװעלע, און « מיר באַגריסן! » ֿ“. מיט אַ פּאָר יאָר צוריק האָט מען אין דײַטשלאַנד אַרױסגעבראַכט אױף דער בינע אַ דײַטשישן נוסח פֿון װײַנבערגס מזל־טובֿ־אָפּערע. אפֿשר איז כּדאַי אונדזערע טאָנקינסטלער און איבערזעצערס זאָלן זיך Est-ce que c'est une question de temps?
װער ס׳איז אַ בעלן אַלײן צו קוקן אױף דער זאַלצבורגער פֿונעם „אידיאָט“, קען דאָס טאָן דאָ אָדער דאָ.
