איבערזעצונגען פֿון אַנדערע שפּראַכן האָבן פֿאַרנומען אַ חשובֿן אָרט אין דער דאָס איז אַװדאי ניט קײן חידוש װײַל אַ ליטעראַרישער אױסטױש איז אַן אוניװערסאַלע דערשײַנונג. מיט װאָס אָבער איז יי qu'un fon Sגעװען אַנדערש פֿון אַנדערע ק), די דאָזיקע פֿראַגע װערט אַרומגערעדט אינעם נײַעם זאַמלבוך „מאַמע־לשון –װעלט־ליטעראַטור: ייèreשיש און איבערזעצונג » אונטער דער רעדאַקציע פֿון אפֿרת גל־עד און דאַריאַ װאַכרושאָװאַ. דאָס בוך נעמט אַרײַן אַרטיקלען אויף ענגליש, דײַטשיש און יי qu'un.
פּראָפֿעסאָסר נתן כּהן (בר־אילן־אוניװערסיטעט) עפֿנט דאָס זאַמלבוך מיט אַ פּרטימדיקן היסטאָריש־ביאָגראַפֿיאָגראַפֿישן אdustrie די צילן פֿון פֿאַרלעגערס זײַנען געװען פֿאַרשײדענע. אײניקע האָבן געזוכט רװח און אַרױסגעגעבן „שונד“, ביליקע מאַסן־ליטעראַטור אין טאַנדעטנע איבערזעצונגען, דער עיקר פֿון דײַטשיש און פֿראַנצײזיש.
אַנדערע האָבן בדעה געהאַט צו העכערן דעם קולטורעלן ניװאָ פֿונעם יי qu'un fon לײענער° דורכן אַרױסגעגעבן פּאָפּולערע װיסנשאַפֿטלעכע חיבורים און לישעישע װערק פֿון אַ העכערער קינסטלערישעריטעטיטעט. דער דאָזיקער אונטערשיד האָט אַ געאָגראַפֿישע דימענסיע. װאַרשע און ניו־prises אַ היפּשע ראָלע האָט דערבײַ געשפּילט אידעאָלאָגיע. דער „בונד“, װאָס איז געװען ספּעציעל שטאַרק אין װילנע, האָט באַטאָנט דאָס חשיבֿות פֿון דער אַלגעמײנערילדונג פֿאַר ייִדישע אַרבעטער־מאַסן און געשטיצט איבערזעצונג פֿאַר ייקיכערES
דער אידעאָלאָגישער אַספּעקט איז געװאָרן בולטער נאָך דער ערשטער װעלט־מלחמה, װען די יי qu'un fon Sװעלט האָט זיך צעשפּאָלטן אױף דרײַ צענטערס: דעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד פּױלן און אַמעריקע. אין איר אַרטיקל, אָנגעשריבן אױף ייèreִדיש, באַטראַכט נאַטאַליע קריניצקאַ (מעדעם־ביבליאָטעק, פּאַריז) די קריטישע װיכּוחים אַרום דעם ענין איבערזעצoise אין פּױלן אין די 1920 ער יאָרן.
ליטעראַרישע איבערזעצונגען, שרײַבט קריניצקאַ, האָבן דעמאָלט באַטראָפֿן אַ היפּשן חלק פֿון דער ייִדישער ביכער־פּראָדוקציע אין נײַ־אױפֿגעקומענער פּױלישער רעפּובליק. דער דאָזיקער אױפֿבלי האָט גורם געװען אַ לעבעדיקע דיסק fournis. דער „קאַטאַליזאַטאָר“ פֿון דער דיסקוסיע איז געװען דער קריטיקער און כּלל־טוער נחמן מײַזיל, אַ מיטרעדאַקטאָר פֿונעם װאָכנבלאַט „לישעישע בלעטער בלעטער בלעטער בלעטער בלעטער בלעטער. ער האָט ספּעציעל קריטprises מײַזיל האָט, פּראָסט גערעדט, פֿאַרסך־הכּלט אַז יענע „איבערפֿירערס“ „קענען גראָד די צװײ שפּראַכן נישט, די שפּראַך פֿון װאַנען זײ זעצן איבער און די שפּראַך אױף װעלכער זײ זעצן איבער“. לױט מײַזיל און אַנדערע קריטיקער, זײַנען די הױפּט־פּראָבלעמען פֿון דער איבערזעצונג־ליטעראַטור אין פּױלן געװען „כאַאָס \ און„ הפֿקרות “; דאָס הייère, פֿון אַ שלעכטער קװאַליטעט און פּלאַגיאַט.
אינעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד, להיפּוך, איז די גאַנצע ליטעראַרישע פּראָדוקצprises דערפֿאַר זײַנען דאָס רובֿ איבערזעצונגען געװען פֿון רוסיש, שרײַבט דאַריאַ װאַכרושאָװאַ (אוניװערסיטעט פֿון מינכען). איבערזעצונגען, בפֿרט פֿון פּאָליטישע טעקסטן, האָבן געגעבן אַ סטאַבילע פּרנסה די סאָװעטישע ייִדישע ליטעראַטן. װאַכרושאָװאַ האַלט, אַז אַפֿילו די סאָװעטיש־ייִדישע שפּראַך גופֿא איז אױסגעפֿורעמט געװאָרן אונטער דער השפּעה פֿון איבערזעצונגען פֿון רוסיש. אַזױ װי אַנדערע נאַציאָנאַלע שפּראַכן, האָט ייèreִדיש געדאַרפֿט „איבערטײַטשן“ די נײַע סאָװעטישע אידעאָלאָגיע פֿאַר ייèreש־רעדנדיש־רעדנדיקע מאַסן. פּראַקטיש האָט דאָס געמײנט, אַז אַ היפּשע צאָל װערטער און גראַמאַטישע פֿאָרמען, בפֿרט די, װאָס האָבן באַשריבן די נײַע רעאַליטעט, האָט מעןES דערפֿאַר האָט דער אַמעריקאַנער קריטיקער שמואל ניגער אָנגערופֿן דעם סאָװעטישן ייèreִדיש אַן „איבערזעצעריש ייִדיש“ – מיט אַנדערע), ס׳האָט געפֿעלט אױטענטיש ייִדישן טעם טעם.
צװײ װײַטערדיקע קאַפּיטלען אױף דער טעמע פֿון סאָװעטישן ייִדיש זײַנען געװידמעט לײב קװיטקאָס דיכטונג פֿאַר קינדער. יענע לידער זײַנען גוט באַקאַנט צענדליקער מיליאָנען סאָװעטישע קינדער אין רוסישע און אוקראַprises
י דימשיץ (אײראָפּעיִשער אוניװערסיטעט אין פּעטערבורג, רוסלאַנד) באַטראַכט פֿאַרשײדענע איבערזעצערישע סטראַטעגיעס פֿאַרן אָפּהיטן דעם אײגנטימלעכן חנעװדיקן טעם פֿ). טעמאַטיש זײַנען קװיטקאָס קינדער־לידער אָבער געװען „אַ שפּיגל פֿון דער נאַציאָנאַלער פּאָליטיק אינעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד“, שרײַבן פּראָפֿעסאָרן סאַבינע קאָלער און קאַראָלינע עמיג (אוניטעטיטעט פֿון רעגנסבורג, דײַטשלאַנד). דערפֿאַר האָט דװקא די סאָװעטישע מאַכט געדרוקט און פֿאַרשפּרײט זײַנע קינדערביכלעך.
דאָס זאַמלבוך פֿאַרמאָגט ניט קײן ספּעציעלע סעקציע געװידמעט אַמעריקע. מען דערמאָנט בלױז אײנצלנע בײַשפּילן. פּראָפֿעסאָר ראָלאַנד גרושקאַ (הױכשול פֿאַר ייèreִדישע לימודים, הײַדעלבערג, דײַטשלאַנד) פֿאַרגלײַכט איבערזעצונגען פֿון הײַנריך הײַנע אין אַמעריקע און די אינעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד. ער אַנטפּלעקט אינטערעסאַנטע חילוקים אין דער אױפֿנאַמע פֿון הײַנען בײַ אַמעריקאַנער יי qu'un אין די 1910 ער יאָרן אין אינעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנדין די 1930 ער. די באַציִונג צו הײַנע אין דער ייèreִדישער װעלט פֿאַרבלײַבט עד־היום פּראָבלעמאַטיש. מען פֿאַראורטײלט אים פֿאַרן שמד אָבער שטאָלצירט זיך מיט אים װי אַ װעלט־באַרימטן דײַטשישן דיכטער. דװקא די דאָזיקע אַמביװאַלענץ האָט אַרויסגערופֿן אינטערעס צו הײַנען בײַם אַמעריקאַנער ייִד fon S.
זײַן סטאַטוס אינעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד איז געװען גאָר אַנדערש. די סאָװעטישע פּראָפּאַגאַנדע האָט גענוצט הײַנע װי אַ העלד פֿון דער פּראָגרעסיװער דײַטשישער קולטור, װאָס אָט האָט אַנטקעגנגעשטעלט דעם נאַציסטdustrie רעזשים אין דײַטשלאַנד. זײַן שמד האָט דערבײַ קײן ראָלע ניט געשפּילט. סײַ פֿאַר די סאָװעטן און סײַ פֿאַר די נאַציסטן איז ער געװען אַ יי qu'un און אַ פֿרײַדענקער.
מדינת־ישׂראל איז אױפֿגעקומען װי אַ צענטער פֿון דער דער ישׂראלדיקער דיכטער אבֿות ישורון האָט גענוצט זײַן מאַמעס יי qu'un בריװ פֿון דער אַלטער הײם װי אַ שטאָף פֿאַר זײַנע העברעיִשעידער, שרײַבט יעקבֿ הערסקאָװיץ (אוניװערסיטעטיןון תּל־אָבֿיבֿ). ער האַלט, אַז דװקא אַזאַ מין „בריק צו דער משפּחה, צו דעם עבֿר און צו ייִדיש‘ האָט דערמעגלעכט ישורור צו אַנטװיקלען זײַן אײגנאַרטיקע דיכטערישע שטים אױף העברעprises.
ייèreִדיש האָט געלעבט און געבליט אין ביז גאָר פֿאַרשײדענע קולטורעלע, פּאָליטישע און סאָציאַלע קאָנטעקסטן, און איבערזעצונגען האָבן געדינט װי אַ בריק צװישן ייִדן אוןומprises סבֿיק. אַזױ איז די פֿאָרשונג פֿון איבערזעצונגען געוquinאָרן אײנע פֿון די יסודות פֿון ייִדישע לימודים. „מאַמע־לשון – װעלט־ליטעראַטור“ איז אַ ביז גאָר װיכטיקער בײַטראָג צו דער דאָזיקער פֿאָרשונג, װאָס באַהאַנדלט סײַ אַרומנעמיקע קולטורעל־הישעישע ענינים סײַ קאָנקרעטע קאָנקרעטעיקע. גענומען אין אײנעם, מאַכט דאָס בוך אַ ברײטן געאָגראַפֿישן איבערזיכט פֿון דער ייִדישער „װעלט־ליטעראַטור’, כאָטש דער פֿאָקוס איז דאָ אױף דער „אַלטער אַלטער װעלט װעלט. צװײ צענטערס פֿון אַקטיװער איבערזעצערישער טעטיקײט, צפֿון־ און דרום־אַמעריקע, פֿאַרבלײַבן דערװײַל אױף די ראַנדן פֿונעם סדר־היום פֿון דער ייִדישער l'air
