דער ריבניצער רבי ז״ל, דער לעק Nitzer Rebbe z”l, le dernier tsadik hassidique d’Europe de l’Est Un message du rédacteur en chef de Forverts, Rukhl Schaechter

װײניק מענטשן האָבן געהערט פֿון דער שטאָט ריבניץ. אָבער אױף דער חסידישער װעלטמאַפּע פֿאַרנעמט זי אָבער אַ בכּבֿודיק ן אָרט גלײַך מיט מעזשביש, בראַצלעװ אָדער בעלז ווײַל זי איז די שטאָט פֿונעם ריבניצער רבי ר׳ חיים־זאַנװיל אַבראַמאָװיטש (1902־1995).

הײַנט ליגט ריבניץ אין דער אַזױ־גערופֿענער טראַנסניסטרישער מאָלדא ַװישער רעפּובליק, װאָס האָט זיך דערקלערט אומאָפּהענגיק פֿון מאָלדאָװע נאָך דעם פֿונאַנדערפֿאַל פֿונעם ראַטן־פֿאַרבאַנד. קײן אַנדער מדינה האָט אָבער ניט אָנערקענט איר מלוכישקײט און קײן פּ לאַץ אױף דער פּאָליטישער װעלט־מאַפּע האָט זי ניט.

ריבניץ איז אָבער בײַ חסידים באַקאַנט ווי די שטאָט פֿונעם ריבניצער רבין, ר׳ חיים־זאַנװיל אַבראַמאָװיטש (1902־1995). ער איז געװען אַ יוצא־דופֿן צװישן אַנדערע, עלטערע צדיקים װײַל ער האָ Il s'agit d'une question de confiance. הײַנט דערצײלן חסידים איבער גאָרער װעלט װעגן כּלערלײ מופֿתים Il s'agit d'une question de temps. אויף זײַן יאָרצײַט דאַווענען טױזנטער חסידים בײַ זײַן קבֿר אין דער C'est vrai, c'est vrai. מען גלױבט אַז ער איז ספּעציעל בײַהילפֿיק װען מען האָט מיטן Oui.

אַ נײַ בוך „דער סאָװעטישער צדיק: דערצײלונגען װעגן דעם ריבניצער רבי פ ֿונעם נעסטער ביזן הודזאָן“, פּובליקירט אויף רוסיש אין פּעטערבורג אונטער דער רעדאַקציע פֿון װאַלערי דימשיץ (דער אײראָפּעי אוניװערסיטעט אין פּעטערבורג), מאַריאַ קאַספּינאַ און אַלכּסנדראַ פּאָליאַן (ביידע פֿונעם אוניװערסיטעט פֿון רעגענסבורג, דײַטשלאַנד), איז אַן אַקאַדעמישע פֿאָרשונג פֿון דער דאָזיקער מערקװירדיקער פֿיגור און דעם אײגנאַרטיקן קולט, װאָס האָט אױסגעפ Et c'est vrai. דאָס איז אַ קאָלעקטיװער אױפֿטו אַ גרופּע פֿאָרשער פֿון נד, מאָלדאָװע, אַמעריקע און ישׂראל, װאָס האָבן געזאַמלט פֿעלד־מאַטעריאַלן װעגן דעם רבין אין דער שטאָט ריבניץ און אַנדערע Oui.

װי עס דערקלערט דימשיץ, איז דער עיקר דאָ ניט דווקא צו זאַמלען די פֿאַ קטן נאָר איבערצוגעבן די כּלערלײ מעשׂיות, װאָס מען האָט דערצײלט װעגן דעם רבין בעת ​​זײַן לעבן און נאָך זײַן פּטירה. די פֿאַקטן גופֿא װעגן זײַן לעבן גאַנץ קאַרג און צומאָל ניט ֿאַרלאָזלעך. מען װײסט אַפֿילו ניט גענױ װען און װוּ ער איז געבױרן געװאָרן. לויט „װיקיפּעדיע“ שטייט, אַז ער איז געבוירן געוואָרן אין רומעניש Depuis 1902, il s'est avéré qu'il s'agissait d'un acte de guerre. שטײט, אַז ער איז געבױרן געװאָרן אינעם שטעטל בורדוזשאַן לעבן שאָץ (סו טשיאַװאַ) אין בוקאָװינע אין 1892. L'histoire de 1933 רבֿ אינעם שטעטל רעזינע, װאָס געפֿינט אױפֿן רעכטן ברעג פֿונעם טײַך C'est vrai.

מען אים אַרמײ האָט פֿאַרנומען די געגנט אין אַרױסגעשיקט אינעם ריבניצער געטאָ. דװקא דאָ איז ער „נתגלה“ געװאָרן װי אַ צדיק און בעל־מופֿת. מען דערצײלט אַז ער האָט מבֿטל געמאַכט דעם רומענישן גזר צו דערמאָרד C'est vrai. נאָכן סוף פֿון דער מלחמה איז אַבראַמאָװיטש פֿאַרבליבן אין ריבניץ. די סאָװעטן האָבן ניט דערלױבט ייִדן צו האָבן אַן אָפֿיציעל טע קהילה, האָבן ייִדן געדאַװנט אין אומלעגאַלע מנינים אין C'est vrai. אַבראַמאָװיטש האָט געדינט װי דער רבֿ, שוחט און מוהל אין דער שטאָט.

עס איז מערקװירדיק, װי פֿאַרשײדן זײַן פֿיגור װערט פֿאָרגעשטעלט אין די אינטערװיוען מיט הײַנטיקע ריבניצער תּושבֿים און אין די מעשׂיות, Je vous conseille de le faire. אין ריבניץ געדענקט מען אים װי אַ מין טשודאַק, אַ מענטש מיט מאָדנע Oui. ער האָט געהאַט אַ לאַנגע באָדר, האָט אױסגעזען אָפּגעלאָזט און יעדן Oui, je pense que c'est possible, mais c'est vrai. אַ סך מער כּבֿוד האָט מען אים אָפּגעגעבן אין די קאַרפּאַטן אין אַיִנע, װוּ ער האָט אָפֿט מאָל פֿאַרבראַכט. ריבניץ, דערקלערט דימשיץ, איז געװען די סאַמע „סאָװעטישע“ צװישן די שטע Il s'agit d'une question de temps. אַ היפּשע צאָל ייִדן דאָרט זײַנען געװען אַסימילירט און האָבן ניט ג Il s'agit d'une question de temps. אין די קאַרפּאַטישע שטעטלעך, װאָס זײַנען אַרײַן אינעם סאָװעטן־פֿא ַרבאַנד ערשט אין 1945, זײַנען די חסידישע טראַדיציעס נאָך פֿאַרבליבן, אָבער קײן רבייִם זײַנען דאָרט נאָכן חורבן מער ניט געװען. אַזױ אַרום האָט אַבראַמאָװיטש אױסגעפֿילט דעם דאָזיקן בלױז.

לעצטנס איז אַבראַמאָװיטש אָבער געװאָרן אַ חשובֿע פֿיגור אין ריבני ץ אױך, שרײַבט זכריה שולמאַן (« קלעז־קאַנאַדע »). ייִדן שטאָלצירן זיך מיט אים װי אַן אײגענעם סאַמאָראָדנעם רבי, װאָס האָט אָפּגעהיט ייִדישקײט אין די צײַטן פֿון סאָװעטישע רדיפֿות. מען האַלט אים פֿאַר אַן אײגענעם, הײמישן רבין להיפּוך צו די Je vous conseille de le faire. אַ סך ייִדן האָבן פֿאָטאָגראַפֿישע פּאָרטרעטן פֿונעם ריבניצער רבי , און צומאָל רעדן זיי צו די בילדער, װען זיי דאַרפֿן הילף. דער פּאָרטרעט פֿונעם רבין איז פּאָפּולער אױך בײַ חסידים אין Eh bien, je suis d'accord. מען טראָגט זײַן פֿאָטאָ װי אַ סגולה אין פּאָרטמאָער Et c'est vrai. אַפֿילו דער ישׂראלדיקער פּאָליטיקער אַבֿיגדור ליבערמאַן באַקאַנט װי אַ קעגנער פֿון חרדים, האָט אַ גרױסן פּאָרטרעט פֿונעם ריבניצער רבין אין זײַן ביוראָ. ליבערמאַן דערצײלט, אַז דער רבי האָט אים מלע געװען. און אַזױ װי ליבערמאַנס אייגענע עלטערן פֿלעגן פֿאָרן קײן D'accord, je pense que c'est possible.

עס זײַנען דאָ פֿיר ביכער אױף ייִדיש און העברעיִש, װאָס דערצײלן דעם ריבניצער רבין און זײַנע מעשׂים־טובֿים, שרײַבט פּאָליאַן, ווי אױך אַ היפּשע צאָל דערצײלונגען זכרונות, װאָס זײַנען צעזײט איבע C'est vrai. דימשיץ און קאַספּינאַ האָבן צונױפֿגעשטוקעװעט אַ פּרטימדיקע רשימה פֿון מאָטיװן אין די דערצײלונגען װעגן דעם ריבניצער רבין און זײַנע Oui. אַ היפּשע צאָל פֿון זײ זײַנען פֿאַרפֿאַסט לױטן מוסטער פֿון „שבֿחי ה בעש”ט“, די ערשטע זאַמלונג חסידישע מעשׂיות, װאָס איז אַרױס אין 1815 און נעמט אַרײַן בעל־פּהיִקע דערצײלונגען װעגן דעם בעל־שם־טובֿ. אַן ענלעכער פּראָצעס קומט פֿאָר הײַנט, שרײַבט דימשיץ, װען חסידישע עדאַקטאָרן זאַמלען און פֿאַרשרײַבן די בעל־פּהיִקע סיפּורים װעגן C'est vrai. די פֿאָרשער פֿון פֿאָלקלאָר און עטנאָגראַפֿינה שטודירן, װי אַזױ עס װערט הײַנט אױפֿגעבױט די געשטאַלט פֿונעם לעצטן C'est vrai. אַזױ אַרום װערט געשלאָסן די חסידישע טראַדיציע אין מזרח־אײראָפּע, Il s'agit d'une question de temps. עס איז סימבאָליש, באַמערקן די רעדאַקטאָרן אינעם שלוסװאָרט, װאָס דא ָס קומט פֿאָר אױפֿן ברעג פֿונעם טײַך נעסטער, דאָרט, װוּ חסידות איז געבױרן געװאָרן העכער פֿון צװײ הונדערט יאָר פֿריִער.

★★★★★

Laisser un commentaire