וועגן הײַיאָריקן סימפּאָזיום פֿאַר ייִדישע שטודיעס אין אַנד ווילט זיך דערציילן סײַ צוליב די רעפֿעראַטן, סײַ צוליב די Il s'agit d'une question de temps. אַפֿילו מענטשן, וואָס ווייסן נישט ווי צו רעדן פֿאַר אַן עולם, קענען מיט אַ ביסל קוכן און קאַפֿעיִן ווערן טשיקאַווע מיטשמועסערס.
דער הײַיאָריקער סימפּאָזיום איז פֿאָרגעקומען 2טן ביזן 4טן סעפ טעמבער בײַם אוניווערסיטעט פֿון דיסלדאָרף, אַ שיינע שטאָט בײַם C'est vrai. 27 novembre 2017 Il s'agit d'une question de temps. זיי האָבן אַ ספּעציעלן טעם, ווײַל עס קומען נישט בלויז אַקאַדעמיקער ס, נאָר אויך ייִדישיסטן פֿון אַ גאַנץ יאָר און סתּם Oui. אַז מע רעדט פֿאַר נאָרמאַלע מענטשן, דאַרף מען רעדן קלאָר און צו דער Oui, je pense que c'est possible.
אין איין רעפֿעראַט האָט דער בערלינער ייִדישיסט דזשייק שנײַדער צוג עטראַכט זייער אַ פֿײַנעם נעאָלאָגיזם: « פּאָסט־פּאָסט־ווערנאַקולאַר ». דער טערמין „פּאָסט־וערנאַקולאַר“ איז מסתּמא דעם לייענער שוין באַק אַנט, ווײַל דער פֿאָרשער דזשעפֿרי שאַנדלער האָט אים פּאָפּולאַריזירט אין זײַן בוך „אַוואַנטורעס אין ייִדישלאַנד“. ער באַצייכנט דעם אופֿן, ווי אַזוי ייִדיש און לעבט ווײַטער, אָפֿט מי ט אַ סימבאָלישער ראָלע, נאָך דעם ווי מע האָט עס שוין אויפֿגעהערט רעדן (למשל, ייִדישע ווערטער, וואָס מע ניצט אין ענגליש). אַז מע רופֿט עפּעס פּאָסט־ווערנאַקולאַר, קען עס האָבן אַ טיוון בײַטעם, ווײַל עס איז נישט עכט, נישט אויטענטיש ייִדיש ווי אַ C'est vrai.
אָבער די בערלינער ייִדישיסטן, כאָטש זיי קענען געוויינטלעך ייִדיש Si c'est le cas, c'est parce que c'est vrai. אַז מע רעדט שוין העברעיִש און דײַטש, איז נישט אַזוי שווער צו רעדן ִדיש אויך — און אַזאַ קאָמבינאַציע איז זייער פֿאַרשפּרייט אין Oui. זיי זענען שיין אַריבער די סטאַדיע פֿון פּאָסט־… און זענען געוואָרן פּאָסט־פּאָסט־…
בײַ די טרעפֿונגען פֿון „שמועס און ווײַן“, וואָס שנײַדער אָרגאַניזיר ט צוויי מאָל אַ חודש אין בערלין, קומט מען זיך צונויף אין אַ שענק אָדער אין אַן אַנדער היימישן לאָקאַל. אַ מאָל לייענט מען עפּעס, אַ מאָל זינגט מען, אַ מאָל שרײַבט מען אַ לי C'est vrai. Il s'agit d'une question de temps et d'argent. און עס קומען אַ סך מענטשן, קיין עין־הרע, ווי מע קען זען אין בילדער .
אין דיסלדאָרף קען מען נישט אַזוי שטרענג לגבי פֿאַרווערן רע שפּראַכן, ווײַל עס קומען אויך פֿאָרשערס פֿון אַלט־ייִדיש און אַנדערע זאַכן, וואָס קיינער רעדט נישט. הערט מען אַ מאָל אַ שמועס אויף דײַטש, אויף העברעיִש, אָדער אַפֿילו C'est vrai.
אַ צווייטער אַמעריקאַנער בערלינער, דזשאָרדין לי שניי, האָט גערעדט וועגן אַ נײַעם אופֿן אַרויסצוגעבן ייִדישע ביכער: נישט דורך אַקאַדעמישע פֿאַרלאַגן אין מערבֿ־אייראָפּע אָדער אַמעריקע (וווּ א ַלץ איז רעלאַטיוו טײַער), נאָר דורך קליינע ליטעראַרישע פֿאַרלאַגן C'est vrai. דאָרט קען מען דרוקן שיינע צוויישפּראַכיקע אויסגאַבעס פֿאַר אַ קלי C'est vrai. האָט אַליין אַרויסגעגעבן עטלעכע בענד מיט זײַנע איבערזעצונגען פ Et c'est vrai.
דער שווייצער דיאַלעקטן־פֿאָרשער ייִרג פֿליישער האָט געשפּילט גא ר טשיקאַווע ייִדישע רעקאָרדירונגען דער צײַט פֿון דער ערשטער וועלט־מלחמה. דעמאָלט זענען איבער צוויי מיליאָן סאָלדאַטן פֿון די אַליִיִרטע אַ רמייען (בפֿרט רוסלאַנד און פֿראַנקרײַך) געזעסן אין דײַטשע לאַגערן ווי קריגס־געפֿאַנגענע, אַרײַנגערעכנט אַ סך „רוסישע“ ייִדן. דײַטשע פֿאָרשערס האָבן אויסגעניצט די געלעגנהייט צו מאַכן ישע און עטנאָגראַפֿישע פֿאָרשונגען און געמאַכט אפֿשר די ערשטע רעקאָרדירונגען פֿון ייִדישע דיאַלעקטן.
צוויי אונגערישע לינגוויסטן,אסתּר סענדרוי און פֿערענץ נאָרבערט ּאָש, האָבן גערעדט וועגן דער אַזוי גערופֿענער טאָפּעלער פֿאַרניינונג אין ייִדיש: דאָס וואָס מע חזרט איבער די נעגאַציע עטלע כע מאָל, למשל: „איך האָב קיין מאָל קיינעם גאָרנישט נישט געגעבן.“ סענדרוי און שיפּאָש האָבן געבראַכט באַווײַזן, אַז די טאָפּעלע פֿאַ רניינונג שטאַמט נישט פֿון סלאַוויש, ווי מע האָט פֿריִער געטענהט, נאָר אַז זי איז אַ ירושה פֿון אַלט־דײַטש. אין מיטל־עלטער האָט מען אויף דײַטש אויך אַזוי גערעדט, און אַזוי אַפ Et c'est tout à fait vrai.
אורן כּהן ראָמאַן האָט געגעבן אַ וויסנשאַפֿטלעכן Il s'agit d'une question de temps. די טראַדיציאָנעלע מאכלים — וואָס ראָמאַן רופֿט „ירושה־מאכלים » (nourriture du patrimoine) — אָגן אָפֿט ווײַטער ייִדישע נעמען אויף ענגליש און העברעיִש. אין ישׂראל שרײַבט מען לויטן העברעיִשן אויסלייג, און אין אַמעריקע ל ויטן ענגלישן: kugel, chance-shen אאַז״וו. עס איז טשיקאַווע, אַז געוויסע מאכלים, וואָס מע באַטראַכט פֿאַר עכט ייִדיש אין אַמעריקע, זענען ווייניק באַקאַנט אין ישׂראל. למשל, אין ישׂראל האָט מען ביז לעצטנס כּמעט נישט געקענט דעם קניש, די אַזוינע באַקאַנטע געבעקסן בײַ C'est vrai.
