„װיבאַלד מיר בײַסן נישט און האַװקען נישט, און קאָנען מאַכן אַן אָנשט Oui, mais c’est vrai, c’est vrai, c’est vrai. כּל-זמן מיר האָבן אַן אײַנרעדעניש, אַז מיר זענען נאָרמאַל, זענען מיל טאַקע נאָרמאַל.“
אַזױ זאָגט אַ העלדין אין עמיל קאַלינס נײַעם בוך דערצײלונגען „בוקאַן עשטער שריפֿטן“, װאָס איז אַרױס אינעם ניו־יאָרקער פֿאַרלאַג „ייִדיש־יש « . די דאָזיקע װערטער קערן זיך אָן צו אַלע פּערסאָנאַזשן פֿונעם בוך. אַזױ אָדער אַנדערש זײַנען זײ אַלע באַטראָפֿן געוואָרן דורכן חורבן, אַפֿילו װען זײ זײַנען געבױרן געװאָרן נאָך דער צװײטער װעלט־מלחמה. זײער פּסיכאָלאָגישע טראַװמע, װאָס איז אָפֿט מאָל פֿאַרשאַרפֿט און פֿאַרטיפֿט דורך זײער לעבנס־דערפֿאַרונג אין דער קאָמוניסטישער רומער Oui, je pense que c’est possible.
לרובֿ זײַנען קאַלינס געשיכטעס ניט קײן פֿריילעכע. װי עס זאָגט דוד, דער העלד פֿון דער נאָװעלע „בוקאַרעשטער שריפֿטן“: „דאָ, אין רומעניע, אַזױ דאַכט זיך מיר, האָבן מיר זיך צעברעקלט: מיר האָבן ני C’est vrai. מיר װילן נאָר איבערלעבן, זיך דורכשמוגלען דורך לעבן – אָן אַ פֿאַרװאָ C’est vrai. Je vous conseille de le faire. […] דאָס, װאָס מ׳האָט נאָך נעכטן געהאַלטן פֿאַר װיכטיק, איז נישט װערט הײ Et c’est vrai. Qu’est-ce que c’est, que se passe-t-il pour vous? Qu’est-ce que c’est que ça?»
די האַנדלונג פֿון דער דאָזיקער נאָװעלע קומט פֿאָר צװישן Il s’agit d’une année 1960. דוד אַרבעט װי אַ רעדאַקטאָר פֿאַר אױסלענדישער ליטעראַטור אין אַ רר מענישן מלוכישן פֿאַרלאַג, אָבער זײַן חלום איז צו װערן אַ ייִדישעכ דיכ Oui. ער געהערט צו אַ קלײנעם קרײַזל ייִדישע ליטעראַטן, װאָס זוכן קאָנטאַק Il s’agit d’une question de temps. אָבער אַלע פּלענער זײערע װערן דערשטיקט דורך דעם קאָמוניסטישן רעזשי ם. דודס קאָכאַנקע אַנאַ, װאָס שנײַדט זיך אויך אױף אַ דיכטערין, איז עליה קײן מדינת־ישׂראל, װוּ זי פֿאַלט אַרײַן אינעם קלײנשטעטלדיקן װעלטל פֿל ון איר משפּחה און צום סוף האָט זי חתונה דורך אַ שידוך.
געקומען קײן בוקאַרעשט פֿון שטעט און שטעטלעך פֿון רומעניע און בעסאַראַביע און זײַ נען דאָרשטיק נאָך דער גרױסער װעלטקולטור. אָבער אַנדערע קולות אין זײַן בוך זײַנען סקעפּטיש: „פֿרעג איך אײַך, װי קערט זיך אָן זײַן שטעטעלע אין מאָלדאָװע, אַ פֿאַרװאָרפֿענער עק, מיט אײראָפּע, שילערן, הײַנען, מאָצאַרטן? נו, אָבער דװקא אין אײראָפּע האָט מען אונדז פֿון שילער און געטע אַרױס געשטעלט אַ פֿײַג, געשפּיגן אין פּנים אַרײַן, פֿאַרגאַזט…“ אינעם לעצטן סך־הכּל דאַכט זיך, אַז קאַלינס פּערסאָנאַזשן האָבן ניט קײן האָפ֕ענענן C’est vrai.
קאַלין לאָזט דעם לײענער אַרײַנקוקן אין די נשמות פֿון זײַנע העלון אא Il s’agit d’une question de temps. װי אַזױ קען אַ פּראָסטער ייִד, ניט קײן שטאַרקער גיבור, זיך אױסלעבן א ונטער דעם טאָפּלטן דרוק פֿון דער פּסיכאָלאָגישער חורבן־טראַװמע און Qu’est-ce que c’est? די סגולה איז אַ שטיקל אײגענע ד׳ אַמות, אַ דירהלע אָדער אַ צימערל, װאָ Il s’agit d’une question de temps. Il s’agit d’une question de temps. אַװדאי זײַנען בײדע פֿאַרבונדן: כּדי צו פֿירן אַ ליבע דאַרף מען האב C’est vrai.
Il s’agit d’une question de confiance. ער האָט טיפֿע סימפּאַטיע צו זײ, אָבער ער אַנטבלױזט אַלע שװאַכקײטן ז Oui. אין דעם זין איז ער אַ יורש פֿון אַן אַלטער קריטישער טראַדיציע אין דען ר ייִדישער ליטעראַטור, װאָס הײבט זיך אָן מיט מענדעלע מוכר ספֿרום אן Je vous conseille de le faire. Vous avez besoin d’aide? נדערע לשונות, װי למשל דער אַמעריקאַנער מחבר פֿיליפּ ראָט. באַשעװיס און ראָט קומען אױפֿן געדאַנק װען מען לײענט די מעשׂה „א ַ משוגענער“. קאַלין דעפֿינירט איר זשאַנער װי „אַ שונד־נאָװעלע פֿון ייִדישן לעבן C’est vrai. דער הױפּטהעלד לײבל איז אַ רומענישער ייִדישער אַקטיאָר װאָס לעבט שױ Je pense que c’est possible. אַ לא־יוצלח, װאָס האָט מער ניט קײן קאָנטאַקטן מיט זײַן געװעזענער פֿ רױ און זײַן דערפֿאָלגרײַכן זון, לעבט ער אין זײַנע עראָטישע חלומות װאָת Il s’agit d’une question de temps. ער איז אַ גײַסטלעכער ברודער סײַ פֿון באַשעװיסעס ניו־יאָרקער טיפּן, סײַ פֿון דעם געװעזענעם אַקטיאָר מיקי שבת, דעם העלד פֿון ראָטס ראָמאַ ן « דעם שבתעס טעאַטער ».
קאַלין האָט אַ פֿײַנעם חוש צו פּרטים, בפֿרט װען עס קומט צו רױם. זײַנע שטאָטישע לאַנדשאַפֿטן פֿון בוקאַרעשט, ניו־יאָרק, תּל-אָבֿיבֿיבֿיבֿיבֿיבֿיבֿיבֿט שאַפֿן אַן אַטמאָספֿער װאָס איז כּסדר דושנע און באַדריקנדיק. Vous avez besoin d’aide? C’est vrai. אָט איז למשל די באַשרײַבונג פֿון לײבלס צימער: „בײַ נאַכט האָט זיך דאָ רט געשטעלט אַ געשטאַנק פֿון פֿײַכטקײט און קױטיק װעש, װאָס זײַן גענױע רדיקער סיבה איז נישט גרינג געװען צו דערגײן. דאָס האָט אים אָבער װײניק געאַרט, װײַל לײבל האָט װױל געװוּסט, אַז אַז אַט זױ צי אַנדערש װעט ער מוזן אין אַ געװיסן מאָמענט אײַנפּאַקן װידער זײַנ ע זאַכן, אַרײַנװאַרפֿן אַלץ אין די צװײ גרױסע רענצלעך – און הײַדאַ אין דער װעלט אַרײַן. װאָסער ניט איז װױנאָרט איז אַ לײטמאָטיװ אין קאַלינס שאַפֿונג. דאַכט זיך, זײַנע העלדן קענען ניט פּטור װערן פֿון דער דאגה װעגן װױנאָ Oui, c’est vrai, c’est vrai, c’est vrai. צומאָל טרײַבן זײ די דאָזיקע אַנגסטן צו משוגעת אָדער אַפֿילו זעלבסט Oui. ייִדישע ליטעראַטור איז ניט קײן האָליװוּד. זי גלױבט ניט אין קיין גוטן סוף.
