זינט דעם יאָרהונדערט איז דער עסײ געװען אַ פּאָפּולערער זשאַנעען Il s’agit d’une question de temps. מען האָט געשריבן עסײען אױף גאָר פֿאַרשײדענע טעמעס און צוליב פֿאַרש Il s’agit de: ליטעראַרישע קריטיק, פּאָליטישע פּאָלעמיק, זכרונות און פ ֿילאָסאָפֿישע חקירות.
לרובֿ זײַ נען זײ פֿאַרבליבן באַגראָבן צװישן פֿאַרגעלטע בלעטער פֿון אַלטע צײַט שריפֿטן ביבליאָטעקן און אַרכיװן. די נײַסטע דיגיטאַלישע רעװאָלוציע האָט געעפֿנט די דאָזיקע זאַמלונט ען פֿאַרן ברײטן עולם און מען האָט צו ביסלעך גענומען אױסגראָבן די דאָז C’est vrai. די דײַטשישע ייִדיש־פֿאָרשער אפֿרת גל־עד, דאַריע װאַכרושאָװאַ און ש מעון נױבערג האָבן אױפֿגעטאָן אַ װיכטיקע אַרבעט פֿון אָפּקלײַבן און פּובליקירן מוסטערן פֿונעם ייִדישן עסײ־זשאַנער אין אַ קריטישער װיסנש C’est vrai.
דאָס זאַמלבוך „אין שכנות מיט דער גאָרער װעלט“ איז כּולל 69 עסײען פֿון 3 5 fois. די עסײען — דערקלערן די רעדאַקטאָרן אין זײער הקדמה — „דערמעגלעכן זיך צו באַקענען מיט די עסטעטישע פּראָגראַמען, די קינסטלערישע באַטראַכטונג ען און די דעבאַטן אַרום דער מאָדערנער ייִדישער קולטור, דער עיקר אין א ײראָפּע און צפֿון־אַמעריקע צװישן בײדע װעלט־מלחמות און זינט דעם חורב ן .
Il s’agit d’une question de confiance. די פֿיר ערשטע אָפּטײלן װערן אָרגאַניזירט טעמאַטיש: „פּראָקלאַמאַצי עס, מאַניפֿעסטן און קעגן־מאַניפֿעסטן »; „רעפֿלעקסיעס װעגן קונסט און פּאָעזיע“, „װעגן זיך אַלײן“ און „װעגן י֙֙די Je vous conseille de le faire. « . מחברט Oui, c’est vrai. זי איז געװען אײנע פֿון די געצײלטע פֿרױען, װאָס האָי אַקטיװ באַטײ Je vous conseille de le faire.
די טעקסטן ברענגען דעם לײענער צוריק אין דער תּקופֿה, װען ייִדישע ליט עראַטן האָבן געפֿירט הײסע דעבאַטן װעגן דעם תּוך, דער פֿאָרם און דעם ת Et c’est vrai. דאָס בוך עפֿנט זיך מיט דעם װיכטיקן מאַניפֿעסט פֿון צװײ ייִדישע קינס טלער, ישׂשׂכר בער ריבאַק און באָריס אַראָנסאָן, באַטיטלט „די װעגן פֿו Il s’agit d’une question de temps. דער דאָזיקער טעקסט איז געװאָרן דער יסוד פֿון דער עסטעטישער פּראָגר Il s’agit d’une question de temps.
די מחברים האָבן פּראָקלאַמירט: „דאָס נאַציאָנאַלע אין ד֢ר קונסט אנ טפּלעקט זיך גראָד אין דער אַבסטראַקטער פֿאָרם. « , » איז צו באַנײַען און דערפֿרישן די „מידע“ מערבֿדיקע קונסט. עס איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז בײדע מחברים האָבן שפּעטער זיך קונהש ם געװען אין דער ייִדישער קונסט, הגם קײן סך „אַזיאַטישע“ סימנים קען מען Il s’agit d’une question de temps. אָבער זײער מאַניפֿעסט, װאָס איז לכתּחילה געדרוקט געװאָרן אינעם קיִ עװער אַלמאַנאַך „אױפֿגאַנג“ אין 1919, איז פֿאַרבליבן צװישן די װיכטיקסטע Je vous conseille de le faire.
פּרץ מאַרקיש האָט זיך אָפּגערופֿן אױף ריבאַקס און אַראָנאָסאָנס פּ ראָגראַם מיט זײַן אײגענעם מאַניפֿעסט, „אױף די װעגן פֿון ייִדישער דיכט » דער עמעס“. מאַרקיש האָט אָפּגעלײקנט װאָסער ניט איז שײכות צװיי֩ן דער נײַער ייד ישער ליטעראַטור און דער אײראָפּעיִשער בירגערלעכער קולטור, װאָס ער הא ָט געהאַלטן פֿאַר אַן אָפּגעלעבטע: „די ייִדישע נײַע דיכטונג אין דער ר עװאָלוציאָנערער רוסלאַנד האָט זיך בײַ הײַנטיקן טאָג ניט װאָס צו לערנ ען בײַ דער אײראָפּעיִשער ליריק.“ אָנגעזאַמלט אונטער אײן הילע, רעדן די דאָזיקע דאָקומענטן אײנער מיטן D’accord, il s’agit d’une personne qui s’en prend à elle.
די רעדאַקטאָרן פֿון דער אַנטאָלאָגיע האָבן דורכגעמאַכט אַ ריזיקע א ַרבעט מיט אָפּזוכן די װיכטיקע טעקסטן אין זעלטענע צײַטשריפֿטן און אי N’hésitez pas à nous contacter. אָבער די גרעסטע מעלה פֿון דער אַנטאָלאָגיע איז די קאָמפּאָזיציע. מנטמאָספ ֿער פֿון אַמאָליקע װיכּוחים, ממש הערן װי ייִדישע שרײַבער, דיכטער, קינ סטלער און קריטיקער אַמפּערן זיך אײנער מיטן צװײטן װעגן דעם מצבֿ פֿון C’est vrai.
דער גרעסטער אָפּטײל פֿון דער אַנטאָלאָגיע איז געװידמעט דעם ענין פֿן Il s’agit d’une question de temps. יהושע-מרדכי ליפֿשיץ , װאָס איז אַרױס אינעם אָדעסער בלאַט „קול־מבֿשׂר“ אין 1863. דאָס איז מסתּ מא דער ערשטער ייִדישער עסײ, װאָס באַטראַכט די פּראָבלעם פֿון ייִדיש־ Oui. ליפֿשיץ רעדט צו דעם עולם, װאָס איז נאָך גאָר ניט צוגעװױנט צו לײענען Il s’agit d’une question de temps. ער הײבט אָן פֿון אַלגעמײנע באַגריפֿן, « װאָס הײסט מענטש? », « װאָס הײסט שׂ « , » ייִדישע שפּראַכע?“ איז אונדזער מוטערשפּראַכע […] ד״ה אונדזער דערציִונגס־שפּראַכע װאָס דורך איר קענען מיר זיך אײנס ד אָס אַנדערע אַמבעסטן פֿאַרשטײן. ייִדיש פֿאַר אַ „פֿאַרדאָרבענער“ שפּראַך: „מיט װאָס פֿאַר אַ רעזאָן מען קען אױף אַ שפּראַכע, װאָס עס לעבן , האַנדלען און װאַנדלען אין איר אַזױ פֿיל טױזנטער מענטשן, אַ גאַנץ פ ֿאָלק, זאָגן: זי איז פֿאַרדאָרבן. קולטור־געשיכטע װי דער מחבר פֿון דעם ערשטן ייִדיש־רוסישן װערטערבון Je pense que c’est possible.
נאָך ליפֿשיצעס טעקסט האָבן די רעדאַקטאָרן געשטעלט אַחד-העמס בריװ א ין דער רעדאַקציע פֿון דער ייִדישער צײַטונג « דער יוד » (1899). זײַן דעה איז געװען קעגן דער פּאָזיציע פֿון ליפֿשיץ: „די שפּראַך, אין װעלכער מיר זענען אין דער קינדהײט דערצױגן געװאָרן, דורך װעלכער מיר האָ בן אונדזערע ערשטע באַגריפֿן באַקומען און אונדזערע ערשטע קינדלעכע גע פֿילן אַן אױסדרוק געגעבן – די דאָזיקע שפּראַך איז אונדז אַלײן ניט טײַ bien, ניט אײגן: מיר פֿילן צו איר קײן שום צערטלעכקײט ניט, איר לעבן און בליע ן אינטערעסירט אונדז גאָר ניט. עיִסט אָבער ער האָט אָנערקענט, אַז ביז דאָס גאַנצע ייִדישע פֿאָלק װע ט אױסלערנען די „עכטע“ ייִדישע שפּראַך — דאָס הײסט, העברעיִש — מעג מען במילא נוצן ייִדיש פֿאַר רעדן מיטן „גאַנץ פּראָסטן עולם, װאָס פֿאַרשטײט ניט מער װי זשאַרגאָן.“
ער האָט אָבער געהאַט טענות צו דער רעדאַקציע פֿון „דער יוד“ הלמאַי זײ רעדן מיט זײער לײענער װעגן געהױבענע באַגריפֿן, װאָס אַ פּראָסטער ייִד Il s’agit d’une question de temps. אַחד־העם האָט געכאַפּט אַ פּסק פֿון נוח פּרילוצקי אין דער װאַרשעװע ר צײַטונג « אונדזער לעבן » : « דער שרײַבער [אַחד־העם] האָט אײן מאָל פֿאַר אַלע מאָל פֿאַרשטאָפּט זײַן אױער פֿאַרן גערױש פ ֿון לעבן.“
דורך דער זאַמלונג קאָן דער הײַנטיקער לײענער פֿון דער אַנטאָלאָגיע נאָכהאַלטן מיט די װיכּוחים צװישן ייִדישע ליטעראַטן פֿירט איבער יאָרן און געאָגראַפֿישע מרחקים.
